Canmlwyddiant gwasanaeth bws o Rhuthun i’r Wyddgrug

Mae 2019 yn nodi canmlwyddiant ers y gwasanaeth bws o Rhuthun i’r Wyddgrug. Hwn oedd y llwybr cyntaf i Crosville i mewn i Sir Ddinbych, yn ôl erthygl gan Peter Daniels a Ron Hughes (isod):

Roedd Gwasanaeth Modur Crosville a Chyngor Bwrdeistref Rhuthun gyda'r bwriad o gael gwasanaeth bws o Rhuthun i’r Wyddgrug ond roedd y Rhyfel Byd Cyntaf wedi effeithio ar y syniad. Yn 1918, roedd y maer “yn credu'n gryf bod tyniant modur am aros".

Roedd Loggerheads (o 1908) ac yna Llanferres (1909) wedi cael mantais o’r gwasanaeth bysiau modur o’r Wyddgrug. Bu i’r ddau ddod i ben ar ddechrau’r rhyfel.

Roedd llawer o ddathlu pan ddechreuodd Gwasanaeth Modur Crosville ym mis Gorffennaf 1919 eu gwasanaeth o Ruthun i’r Wyddgrug. I ddechrau roedd Crosville yn teimlo mai tymhorol yn unig y fyddai’r gwasanaeth. Dywedodd ei gyfarwyddwr rheoli, “Mi wnawn ein gorau glas i ddarparu gwasanaeth drwy’r flwyddyn”, a mi wnaeth Crosville hynny.

I ddechrau, roedd dwy daith o Rhuthun am 1035 a 1600; a’r drydedd daith ar ddydd Sadwrn a Diwrnodau Ffair (dydd Mawrth cyntaf y mis) am 2030, o du allan i Castle Hotel. Amser y daith oedd 70 munud a roedd pris tocyn unffordd yn 2s/2d (11c)

Dechreuodd gwasanaethau dyddiol uniongyrchol o Ruthun i Birkenhead drwy’r Wyddgrug yn 1924. Roedd tocyn unffordd i Birkenhead yn costio 7s/6d (38c). Yn y cyfamser, o’r Wyddgrug, roedd Crosville yn mynd i Llanarmon yn Iâl yn 1928 ac Eryrys yn 1930. Erbyn 1929, roedd y rhan fwyaf o deithiau Wyddgrug- Rhuthun yn parhau i Ddinbych, er dros y 70 mlynedd nesaf, nid oedd hyn yn digwydd yn aml iawn.

Erbyn y 1930au, roedd technoleg cerbyd wedi gwella, gyda theiars niwmatig yn hytrach na rhai caled. Yn y 1930au, roedd bysiau yn cael eu newid yn araf o danwydd petrol i diesel. Mi wnaeth amser y daith rhwng Rhuthun a’r Wyddgrug leihau i 45 munud.

Yn y 1930au, roedd hyd at 13 o ymadawiadau bob diwrnod yr wythnos rhwng Rhuthun a’r Wyddgrug.  Mi wnaeth y rhain leihau i dros hanner y niferoedd yn ystod yr Ail Ryfel Byd.

Yn 1942, dechreuodd Crosville beintio eu cerbydau yn wyrdd yn araf deg, lliw o ryw fath o arlliw sy’n gysylltiedig â bysiau Rhuthun ers dros 55 mlynedd.

Yn 1949, bu i Crosville weithredu'r gwasanaeth cyntaf drwy Ruthun - yr Wyddgrug - Caer. Un daith oedd yn dychwelyd oedd hwn ar y dechrau a hynny ar ddydd Mercher a dydd Sadwrn yn unig. Yn y cyfamser, o 1951 ymlaen, roedd bysiau o Rhuthun i'r Wyddgrug yn ôl i 13 y diwrnod.

Atgynhyrchir yr amserlen 1919 gyda chaniatâd swyddfa gofnodion Sir y Fflint (Cyf FC/C/6/240)

Dros y blynyddoedd, mae pen y daith wedi symud. Yn 1937, roedd yn Stryd y Farchnad. Yn 1957, symudodd i'r orsaf drenau. Symudodd yn ôl i’w leoliad presennol, Stryd y Farchnad yn 1965. Hefyd yn 1965 cafodd y daith gyntaf drwy Rhuthun – Llanarmon – yr Wyddgrug ei gweithredu. O 1970 ymlaen, roedd y rhan fwyaf o deithiau Rhuthun i’r Wyddgrug yn mynd drwy Llanarmon.

Ar wahân i amseroedd ysgol, pan oedd angen bysiau deulawr yn ystod yr 1960au a’r 1970au cynnar, daeth y gwasanaeth bws newid i fod gyda gyrrwr yn unig mewn amser. Erbyn 2007, cafwyd wared ar bysiau deulawr.

Yn yr 1970au a 1980au gwelwyd nifer o doriadau i’r gwasanaeth bws a chynyddiadau i brisiau tocynnau, fel yr oedd y car preifat yn dod yn fwy poblogaidd na theithio ar fws. Yn 1971 bu i Sir Ddinbych a Sir y Fflint gefnogi’r gwasanaeth yn ariannol, ac mae’n parhau fel hyn hyd heddiw.

Yn 1986 bu i'r olynwr, Crosville Wales, gymryd cyfrifoldeb i’r gwasanaeth bws sydd erbyn hyn yn wasanaeth bws dan dendr. Cafodd gwasanaeth uniongyrchol i Gaer ei dynnu’n ôl, ac wedyn ei ailgyflwyno, ei dynnu’n ôl, ei gyflwyno a’i dynnu’n ôl nifer o weithiau cyn cael ei ailgyflwyno yn 2010.

Ym mis Mehefin 1998, bu i Crosville Wales golli eu tendr i GHA Coaches, a weithredodd y gwasanaeth tan 2016. Ar ôl hynny, Stagecoach oedd y gwasanaeth tan M & H Coaches ym mis Mawrth 2018. Yn 2018, bu i M&H fuddsoddi yn y gwasanaeth, cafwyd cerbydau newydd sbon am y tro cyntaf i bob gwasanaeth- ar wahân i’r rhai cyntaf yn 1919!

Mae gwasanaeth 1/X1/2 heddiw yn cael ei weithredu gan M & H Coaches o Trefnant.

Dyma'r Cyfarwyddwr presenol sef Margaret Owen a Ryan Owen, Rheolwr Cymorth Busnes gyda un o'r New Wrightbus Streetlites a ddefnyddir ar y gwasanaeth.

Bydd mwy ar hyn ar gael diwedd mis Mai yn http://www.1919.cymru/.

Gyda diolch i Gymdeithas Ddinesig Rhuthun a'r Cyffiniau am yr erthygl.

Ymgyrch baw cŵn yn Sir Ddinbych yn parhau

Mae'r frwydr yn erbyn baw cŵn yn parhau, gyda'r Cyngor yn rhybuddio y bydd yn cymryd camau yn erbyn y rhai sy'n caniatáu i'w cwn faeddu yn gyhoeddus heb glirio'r llanastr.

Dengys ffigyrau am nifer y digwyddiadau baw cŵn a gofnodwyd gan y Cyngor ers 2014 fod y nifer uchaf o ddigwyddiadau yn cael eu cofnodi yn ystod misoedd y gaeaf, yn Rhagfyr, Ionawr a Chwefror.

Cofnodwyd 92 o ddigwyddiadau ym mis Ionawr 2015; 72 yn Ionawr 2017 a 83 yn Ionawr 2018.  Mae'r niferoedd  isaf o ddigwyddiadau yn digwydd dros fisoedd yr haf. 

Mae gwaith ymchwil wedi dangos bod hyn i'w briodoli i'r ffaith bod dyddiau'n dywyll a bod pobl yn tybio y gallant adael i'w cŵn faeddu'n gyhoeddus dan dywyllwch.

Mae'r ffigurau'n dangos tuedd go iawn ac mae'n ymddangos mai misoedd y gaeaf yw'r prif amser i bobl adael i’w cŵn faeddu.  Rydym wedi gweld digon o dystiolaeth o gŵn yn baeddu mewn ardaloedd tywyll lle nad oes goleuadau stryd.  Mae rhai unigolion yn credu y gallant beidio â chlirio ar ôl eu hanifeiliaid dan y clogyn tywyllwch.  Yr unig ffordd y gallwn ddal y rhai sy'n gyfrifol yw drwy dderbyn gwybodaeth gan y cyhoedd.

Mae'r rhan fwyaf o'r cwynion a ddaw i ran y Cyngor yn ymwneud â chŵn yn baeddu, ac mae preswylwyr wedi dweud wrthym yr hoffent weld y mater hwn yn cael ei ddatrys. Maent yn ei ystyried yn wrthgymdeithasol ac yn cael effaith negyddol ar yr amgylchedd, yn ogystal â bod yn berygl i iechyd pobl.

Rydym wedi bod yn cynnal ymgyrch gorfodaeth ac addysg dros y blynyddoedd diwethaf ac mae'r gwaith hwnnw yn parhau.  Mae'r rhan fwyaf o bobl yn glanhau ar ôl eu hanifeiliaid ac rydym yn diolch iddynt am hynny.

Rydym yn targedu'r neges hon at y rheini sy'n meddwl ei bod yn dderbyniol gadael llanast eu ci ar ôl.  Nid yw'n dderbyniol a gallai'r rhai sy'n gyfrifol gael hysbysiad cosb benodedig neu ddod o hyd iddynt eu hunain gerbron y llysoedd.