Mae cynefin natur newydd wedi cael ei greu gan ddisgyblion Ysgol Bro Dyfrdwy i helpu bywyd gwyllt ardal Cynwyd.

Ymunodd y disgyblion gyda Thîm Bioamrywiaeth y Cyngor a’r Ceidwaid Cefn Gwlad i helpu gyda phlannu gwrych newydd a choed safonol ar dir yr ysgol.

Dros y 12 mis diwethaf, mae gwaith wedi bod yn mynd rhagddo ledled ysgolion y Sir, er mwyn helpu i gynyddu bioamrywiaeth a chanopïau coed ar diroedd ysgol, i helpu adferiad natur a darparu ardal awyr agored lles addysgol i’r plant. Cafodd ei ariannu drwy grant gan Lywodraeth y DU.

Mae plannu coed ar diroedd ysgol hefyd yn cefnogi ymdrech y Cyngor i fod yn ddi-garbon drwy gyfrannu at faint o garbon sy’n cael ei storio (neu ei amsugno).

Mae disgyblion wedi creu gwrych 50 metr o hyd, llawn rhywogaethau amrywiol dreiniog, sy’n blodeuo ac yn ffrwytho er mwyn cefnogi byd natur lleol.

Mae gwrych yn cynnwys afalau surion sy’n darparu bwyd i lindys a gwyfynod drwy eu dail. Mae eu blodau’n darparu ffynhonnell gynnar o neithdar i beillwyr, gan gynnwys gwenyn. Mae mwyalch, bronfreithod, brain a llygod cwta i gyd yn bwyta’r ffrwythau hefyd.

Wedi’i gynnwys yn y gwrych hefyd mae’r Griafolen. Mae eirin y goeden yn ffynhonnell gyfoethog o fwyd hydrefol i’r fronfraith fawr, y tingoch, asgell goch, y fronfraith, caseg y ddrycin a’r aden gwyr.

Mae coed eraill sydd wedi’u plannu gan y disgyblion yn y gwrych yn cynnwys coeden goeg-geirios, rhosod gwyllt, y fasarnen fach, y ddraenen wen, coeden gellyg gwyllt, y gollen, celyn, yr oestrwydden a’r gwyros.

Roedd coed o faint safonol y plannwyd ar diroedd ysgol yn cynnwys y geiriosen wyllt a’r gastanwydden bêr.

Meddai’r Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant, a Chefnogwr Bioamrywiaeth: “Rydym yn hynod ddiolchgar i Ysgol Bro Dyfrdwy am eu cefnogaeth wych i helpu ein tîm Bioamrywiaeth gyda’r gwaith o greu’r ardal benigamp hon ar gyfer byd natur lleol, yn ogystal â lles ac addysg y plant sydd wedi bod yn cymryd rhan.”

Mae gwarchodfa natur yn Y Rhyl yn agor mannau sy’n darparu golygfeydd newydd o’i fywyd gwyllt ar gyfer eleni.

Dros fisoedd yr hydref a’r gaeaf mae Gwasanaeth Cefn Gwlad y Cyngor wedi parhau i weithio ar ddatblygu Gwarchodfa Natur Pwll Brickfield i gefnogi natur leol a’r cymunedau o amgylch.

Fe anrhydeddwyd Gwarchodfa Natur Pwll Brickfield yn ddiweddar yn seremoni wobrwyo Cymru yn ei Blodau 2024 ar ôl derbyn y dosbarth ‘Ffynnu’ o dan wobrau ‘It’s Your Neighbourhood’ Cymru yn ei Blodau.

Mae ceidwaid cefn gwlad a gwirfoddolwyr, wedi eu cefnogi gan Natur er Budd Iechyd, wedi cyflawni gwaith sydd wedi arwain at agor perllan gymunedol a phwll, maent wedi gwneud gwelliannau i’r llwybrau, tynnu coed marw a thacluso’r golygfannau o amgylch y prif ddyfroedd.

Yn ogystal mae ardaloedd o amgylch y warchodfa natur wedi eu gwella i annog mwy o lygod pengrwn y dŵr i ymgartrefu ar y safle.

Yn ystod yr hydref a’r gaeaf mae gwaith wedi ei wneud i glirio’r mieri yn yr ardal wrth y llwybr beicio sy’n arwain i’r warchodfa natur o ochr Ysgol Tir Morfa. Fe symudwyd coed marw i alluogi mwy o olau i ddod i’r ardal i gefnogi’r natur sy’n goroesi, fe blannwyd coed pisgwydd a chymysgedd o’r gribell felen, gorudd a heuwyd cymysgedd o hadau blodau gwyllt y coetir i gefnogi peillwyr.

Oddi ar y llwybr mae’r tîm hefyd wedi creu twmpath cynefin i ddarparu bwyd a lloches i fywyd gwyllt yn yr ardal.

Mae golygfannau newydd o’r pwll hefyd wedi eu hagor ar hyd y llwybr ar yr ochr ddeheuol i’r warchodfa natur drwy glirio mieri a choed marw.

Eglurodd y Ceidwad Cefn Gwlad Vitor Evora sut y gwnaed gwelliannau i’r olygfa gyntaf a geir o Bwll Brickfield wrth i ymwelwyr ddechrau cerdded ar y llwybr ar yr ochr ddeheuol o’r maes parcio.

“Fe fuom yn gweithio ar yr olygfa hon dros ddau gam, yn gyntaf fe aethom ati i glirio’r mieri a thacluso rhosod y cŵn, gallwch weld y gwahaniaeth oherwydd cynt nid oedd yna unrhyw laswellt, dim ond mieri, a nawr fe allwch chi weld y glaswellt.

“Nid ydym yn torri popeth, rydym eisiau pwysleisio hynny i bobl sy’n ymweld gan fod ein natur leol angen llawer o’r ardaloedd naturiol ar hyd y llwybr. Er enghraifft mae yna eiddew ar hyd y llwybr ac fe fyddwn yn ei adael gan ei fod yn darparu ardal gynefin dda iawn. Yr unig beth rydym eisiau ei wneud yw tynnu rhywogaethau sydd wedi marw a thocio ardaloedd eraill er mwyn galluogi planhigion a choed i ffynnu’n well yn y dyfodol.

“Bydd y golygfannau newydd hyn sydd gennym ni nawr, yn arbennig yn y gwanwyn a’r haf wrth i’r coed flaguro, wir yn cynnig lleoedd gwych i ymwelwyr i aros yma a mwynhau’r golygfeydd o’r bywyd gwyllt amrywiol sydd gan Bwll Brickfield ar ei ddyfroedd.”

Bydd ffensys cynaliadwy clwydi collen a wnaed yn y warchodfa natur yn cael eu gosod yn rhai o’r golygfannau a fydd hefyd yn cynnwys twmpathau o gynefinoedd eto i gefnogi bywyd gwyllt.

Mae gwaith hefyd wedi mynd rhagddo ar safle’r berllan gymunedol gyda’r pwll bach wedi ei agor i ymwelwyr o ganlyniad i dynnu ychydig o’r mieri ac mae cymysgedd o hadau blodau gwyllt y gwlypdir wedi eu hau ar y tir i helpu i roi hwb i drychfilod yn yr ardal.

Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant a Chefnogwr Bioamrywiaeth y Cyngor: “Mae’r warchodfa natur hon yn chwarae rhan bwysig o ran prosiectau a chefnogi bywyd gwyllt ac mae’n darparu man gwych i bobl ddod yma a chrwydro er budd i’w hiechyd. Rydym yn ddiolchgar i bawb fu’n ymwneud â hyn yn y warchodfa am barhau i ddatblygu’r ardal ac rwy’n edrych ymlaen at weld y safle wedi blodeuo’n llawn wrth i ni ddod i gyfnod y gwanwyn a’r haf eleni.”

Mae gwaith yn mynd rhagddo ar gadwraeth etifeddiaeth hen goeden ym mharc Rhuthun.

Diwedd flwyddyn diwethaf, achosodd Storm Darragh ddifrod i nifer o ardaloedd ar draws Sir Ddinbych gyda gwyntoedd cryfion, gan achosi i nifer o goed gwympo ar draws y sir.

Ym mharc Cae Ddôl, daeth Derwen yr amcangyfrifir ei bod hi’n 550 mlwydd oed i lawr yn y storm. Mae cenedlaethau o breswylwyr ac ymwelwyr â Rhuthun wedi mwynhau’r goeden oedd yn sefyll ger y dŵr.

Er mwyn cadw atgof y Dderwen ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol, mae gwaith cywrain yn cael ei wneud ym Mhlanhigfa Goed Cyngor Sir Ddinbych yn Llanelwy.

Mae Tîm Coed a Thîm Bioamrywiaeth y Cyngor yn arwain y ffordd er mwyn diogelu etifeddiaeth yr hen Dderwen.

Aethpwyd â thoriadau o’r Dderwen i’r blanhigfa goed ac mae’r staff yn bwriadu eu lluosogi ar y safle. Ymhen amser, gobeithir y bydd cyfle i blannu epil y Dderwen o amgylch Cae Ddôl a’r ardal leol.

Defnyddiwyd techneg trawsblannu hefyd â’r gobaith o gynhyrchu coed newydd o linach y tirnod cofiadwy hwn yn Rhuthun.

Gan fod y Dderwen wedi’i diogelu gan Orchymyn Diogelu Coed y safle, mae dyletswydd ar y Cyngor dan ddeddfwriaeth y Gorchymyn i blannu Derwen arall yn yr un lle (bras), er mwyn sicrhau bod gwerth amwynder y Gorchymyn yn cael ei ddiogelu ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol. Bydd y Cyngor yn gwneud hyn cyn gynted ag sy’n ymarferol, pan fydd cynlluniau ar gyfer y goeden a’r safle wedi’u cwblhau.

Meddai’r Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant, a Phencampwr Bioamrywiaeth: “Rydym yn gwybod pa mor bwysig oedd yr hen Dderwen hon i nifer fawr o bobl ar draws y blynyddoedd, gan greu llawer o atgofion i’r rhai fu’n ymweld â’r parc. Yn y blanhigfa goed, rydym yn gweithio i sicrhau bod etifeddiaeth y brif goeden yn cael ei diogelu, er na ellid ei hachub ar ôl y storm yn anffodus. A gobeithio y gallwn ailgyflwyno ei llinach i Gae Ddôl un diwrnod.

Bwriad y Cyngor yw ymgysylltu gyda’r cyhoedd a chasglu gwybodaeth i sicrhau bod trigolion Rhuthun yn rhan o’r penderfyniad am ddyfodol y Dderwen.

Mae rhai o’r syniadau a gynigiwyd yn cynnwys achub gymaint ag sy’n bosibl o bren hyfyw o’r goeden, i’w storio a’i falu ar gyfer prosiectau yn y parc a’r ardal gyfagos yn y dyfodol a gadael bonyn y goeden lle y mae, fel cynefin gwerthfawr ar gyfer bywyd gwyllt lleol, neu ei gerfio yn gerflun coffa yn ddiweddarach.

Mae cyfleoedd i ofalu am yr arfordir yn darparu buddion i bobl a byd natur lleol.

Ar draws arfordir y sir, mae gwirfoddolwyr wedi helpu ceidwaid i ailgyflwyno moresg i’r system twyni o amgylch harbwr y Rhyl i gefnogi bioamrywiaeth leol, atgyweirio pren ar y llwybr pren a gosod dwy fainc newydd.

Maent hefyd wedi helpu i osod disgiau ac arwyddion newydd ar gyfer Llwybr Arfordir Cymru ger yr harbwr yn Horton's Point , Barkby a thwyni Gronant.

Mae’r gwirfoddolwyr hefyd wedi helpu i baratoi pethau ar gyfer y nythfa o fôr-wenoliaid yn Nhwyni Gronant ac maent yn help mawr gyda rhedeg y nythfa o ddydd i ddydd yn ystod tymor y môr-wennoliaid bach.

Mae clirio prysgwydd wedi bod yn flaenoriaeth dros fisoedd y gaeaf, ac mae gwaith wedi’i wneud ar dwyni Barkby a Gronant a Thraeth y Tŵr. O dan arweiniad y ceidwaid, gwnaeth y gwirfoddolwyr waith cynnal a chadw pwysig ar y cychod gwenyn unigol, gan eu glanhau’n iawn a sicrhau eu bod yn barod i’w rhoi allan unwaith eto yn y gwanwyn.

Meddai Claudia Smith, Ceidwad Arfordir Gogledd Sir Ddinbych: “Mae cael gwirfoddolwyr yn torchi llewys a gweithio efo ni yn wych gan eich bod chi’n gallu gweld faint maen nhw’n mwynhau bod tu allan a gwneud rhywbeth pwysig i helpu natur leol a’u cymuned i fwynhau’r ardal.

“Mae gwirfoddoli gyda ni yng nghefn gwlad yn ffordd wych i roi hwb i’ch iechyd, ennill profiad a gofalu am yr amgylchedd lleol.

Gwaith arfordirol y gallwch chi ein helpu ni gyda:

Meddai’r Cynghorydd Alan James, Aelod Arweiniol Datblygu Lleol a Chynllunio ar Gabinet Sir Ddinbych: “Mae mynd tu allan yn bwysig ar gyfer iechyd corfforol a meddyliol, ac rydym ni’n ddiolchgar am y cyfle parhaus hwn gan y ceidwaid i wirfoddolwyr allu cefnogi eu lles eu hunain.

“Mae hefyd yn bwysig ein bod ni’n gwneud popeth o fewn ein gallu i ddiogelu natur ar hyd ein harfordir, sydd hefyd yn helpu i warchod yr ardaloedd a’r cynefinoedd fel llefydd i bobl ymweld â nhw a’u mwynhau.

Os hoffech chi helpu, cysylltwch â Claudia ar 07785517398 neu Claudia.Smith@sirddinbych.gov.uk.