Mae gwaith wedi cael ei wneud mewn ysgol gynradd yn Sir Ddinbych i ddarparu effeithlonrwydd ynni gwell i staff a disgyblion a chostau ynni is yn yr hir dymor ar gyfer yr adeilad.

Mae Tîm Ynni'r Cyngor wedi gweithio i fynd i’r afael ag effeithlonrwydd ynni a lleihau costau yn Ysgol Bodfari.

Mae'r tîm wedi rheoli nifer o brosiectau ar draws adeiladau'r Cyngor yn cynnwys ysgolion, i wella effeithlonrwydd ynni adeiladau, lleihau allyriadau a chostau defnyddio dros y tymor hwy hefyd.

Fe wnaeth Tîm Ynni’r Cyngor asesu’r adeilad i weld pa ddefnydd o ynni allai gael ei wella er mwyn bod yn fwy effeithlon.

Roedd y gwaith yn Ysgol Bodfari yn cynnwys gosod system paneli solar (7.47KW) ar do’r ysgol. Fe fydd pob Kilowatt a gynhyrchir ac a ddefnyddir gan yr ysgol yn arbed tua 22 ceiniog, ac nid yn unig y mae’r capasiti yma’n lleihau carbon yn sylweddol, ond mae hefyd yn lleihau’r straen ar yr isadeiledd grid yn lleol.

Gosodwyd goleuadau LED y tu mewn i’r ysgol hefyd a fydd yn helpu i wella effeithlonrwydd a lleihau costau defnyddio ynni.

Gosodwyd bwyler effeithlon modern newydd yn yr ysgol hefyd sydd yn galluogi rhagor o arbedion costau ynni yn yr hir dymor ac effeithlonrwydd gwell ar gyfer y safle cyfan.

Disgwylir i’r holl waith arwain at arbedion blynyddol o tua 18079kWh, dros 4.5 tunnell o allyriadau carbon a thros £2961 y flwyddyn mewn llai o gostau ynni, gan dalu’n ôl yr hyn sydd wedi cael ei fuddsoddi mewn cyfnod cymharol fyr.

Dywedodd Martyn Smith, Rheolwr Ynni a Charbon Eiddo: “Rydym wedi dod â gwahanol ddarnau o dechnoleg at ei gilydd yn yr ysgol i helpu i wella amgylchedd yr ysgol ar gyfer disgyblion a staff ac i leihau biliau ynni yn yr hirdymor.”

Ychwanegodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant, “Rydyn ni wedi ymrwymo i leihau allyriadau carbon ein hadeiladau a diolch i’r Tîm Ynni am eu holl waith a’r gefnogaeth gan ddisgyblion a staff yn Ysgol Bodfari tra bod y gwaith wedi bod yn digwydd.”

Bydd prosiect a gynhaliwyd yn ystod 2024 yn cynnig cefnogaeth fwy cadarn i aderyn dan fygythiad sy’n dychwelyd i Sir Ddinbych eleni.

Y llynedd, bu i Dîm Bioamrywiaeth y Cyngor lansio prosiect i sicrhau gwell amddiffyniad i wenoliaid duon sy’n nythu ar draws y sir.

Mae’r wennol ddu yn ymweld â’r DU dros yr haf, gan hedfan bron i 3,400 o filltiroedd ar ôl treulio’r gaeaf yn Affrica, i’r DU i fridio. Maen nhw’n paru am oes gan ddychwelyd i’r un safle bob tro.

Maent yn hoff o nythu mewn tai ac eglwysi, gan fynd i mewn drwy fylchau bach yn y to. Fodd bynnag, wrth i adeiladau hŷn gael eu hadnewyddu ac wrth i fylchau mewn toeau gael eu cau ac adeiladau newydd gael eu dylunio’n wahanol, mae’r gwenoliaid duon wedi diflannu’n gyflym.

Mae’r pryfed y mae’r adar yn dibynnu arnynt i fwydo eu cywion ac i gael egni ar gyfer mudo yn diflannu wrth i gynefinoedd megis ardaloedd blodau gwyllt a dŵr croyw gael eu colli. Mae’r Cyngor yn gweithio i adfer y colledion drwy reoli ei Brosiect Dolydd Blodau Gwyllt sydd hyd yma wedi creu bron i 70 acer o gynefinoedd addas, er mwyn cefnogi adferiad y boblogaeth o bryfed ac adar.

Er gwaethaf gwaith i’w diogelu yn lleol ac yn ehangach, mae’r wennol ddu ar y lefel uchaf o flaenoriaeth o ran cadwraeth yn y DU ar hyn o bryd.

Er mwyn cynnig mwy o gefnogaeth i’r gwenoliaid duon sy’n ymweld â Sir Ddinbych, cafodd 114 o flychau gwenoliaid eu gosod gan y Tîm Bioamrywiaeth y llynedd ar draws y sir. Mae'r rhain yn gymysgedd o flychau o ddeiliadaeth ar gyfer un, dwy a phedair gwennol, ac mae yna le i chwech ohonynt mewn ambell un.

Eglurodd y Swyddog Bioamrywiaeth, Evie Challinor: “Gosodwyd y blychau hyn ar ysgolion, adeiladau sy’n eiddo i’r Cyngor gan gynnwys Neuadd y Sir a rhywfaint o breswylfeydd preifat yn ardaloedd Rhuthun, Corwen a’r Rhyl. Fe wnaethom ganolbwyntio ar y tair ardal yma, gan fod cofnodion Cofnod yn dangos i ni fod gwenoliaid duon i'w cael yn y lleoliadau hyn o hyd. Rydym eisiau cynnal y poblogaethau hyn cyn eu helpu i ehangu ledled y sir unwaith eto”.

“Mae llawer o’n dolydd blodau gwyllt i’w cael yn yr ardaloedd hyn hefyd, ac mae hynny’n gweithio’n dda, gan ddarparu cynefin i’r wennol ddu, sy’n cynnal y pryfed y maent yn dibynnu arnynt i fwydo.”

“Fe wnaethon ni gynnal teithiau cerdded yn y prif ardaloedd hyn er mwyn helpu i gofnodi gwenoliaid duon a gwenoliaid duon sy’n chwilota, yn ogystal â ‘heidiau sgrechian’. Mae’r grwpiau hyn sy’n galw’n uchel i gynnull adar yn yr awyr wrth iddi nosi, yn dangos i ni fod yr ardal hon â’r gallu i gefnogi’r adar, wrth i ni fynd ati i gryfhau eu poblogaethau sy’n prinhau.”

Mae’r Tîm Bioamrywiaeth yn parhau i weithio gyda Thai Sir Ddinbych, preswylwyr tai’r Cyngor, preswylfeydd preifat, ysgolion, Ymddiriedolaeth Natur Gogledd Cymru, partneriaid Bionet, busnesau lleol a grwpiau lleol megis grŵp Chirk Swifts (enillydd gwobr Bionet 2024) fel bod modd bwrw ymlaen â’r prosiect.

Meddai’r Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant, a Chefnogwr Bioamrywiaeth y Cyngor: “Rydym yn ddiolchgar i’n cydweithwyr yn Nhai Sir Ddinbych, eu preswylwyr a phawb a fu’n cefnogi’r prosiect hwn y llynedd, a bydd hyn yn helpu i sefydlogi poblogaeth y wennol ddu yn lleol.”

Mae prosiect Bioamrywiaeth wedi rhoi bywyd newydd i ddyfodol rhywogaethau blodau gwyllt yn nhymor 2024.

Mae Tîm Bioamrywiaeth y Cyngor wedi cofnodi cynnydd yn y mathau o degeirianau mewn dolydd blodau gwyllt yn y sir wedi i arolygon gael eu cynnal y llynedd.

Dechreuodd Prosiect Dolydd Blodau Gwyllt y tîm yn 2019 gyda’r nod o adfer a chynyddu’r cynefinoedd sydd ar gael drwy’r sir i beillwyr a bywyd gwyllt.

Mae’r prosiect yn cynnwys ychydig dros 70 erw o ddolydd sy’n helpu ac yn diogelu natur leol ac yn cefnogi lles cymunedol ar hyd a lled y sir. Mae hefyd wedi’i ariannu gan Lywodraeth Cymru drwy brosiect Galluogi Adnoddau Naturiol a Llesiant Partneriaethau Natur Lleol Cymru.

Yn 2024 fe ddarganfu’r tîm degeirian bera yn y ddôl y tu allan i Neuadd y Sir yn Rhuthun nad oedd erioed wedi ei gofnodi ar y safle cyn hynny.

Roedd hwn y cyntaf o don newydd o degeirianau ar draws y sir yn ôl Liam Blazey, Uwch Swyddog Bioamrywiaeth.

Esboniodd: “Roedd y llynedd yn flwyddyn dda i degeirianau ar ein safleoedd. "Cafodd tegeirianau Berra, tegeirianau brych cyffredin a thegeirianau gwenyn eu cofnodi ar nifer o'n safleoedd nad oedd ganddynt gofnodion o degeirianau cyn hynny. Roedd dosbarthiad y cofnodion newydd hyn wedi'u lledaenu o ogledd i dde'r sir.

Mae ein dolydd yn cael eu rheoli i helpu i ddod â darn pwysig o fioamrywiaeth yr ydym wedi’i golli dros y blynyddoedd yn ôl sy’n helpu byd natur i ffynnu a’n peillwyr i barhau i allu cynnal y gadwyn fwyd yr ydym ni fel bodau dynol yn dibynnu arni.

“Mae’r cynnydd mewn tegeirianau yn dangos fod hyn yn gweithio fel ffordd i drychfilod ac anifeiliaid ar draws y sir i helpu i ailboblogi’r safleoedd hyn drwy gludo hadau o un i’r llall.

“Mae hefyd yn dda iawn i’r cymunedau lleol yn yr ardaloedd hyn gan fod y dolydd hyn yn dod â phlanhigion yn ôl y gall cenedlaethau’r dyfodol eu mwynhau unwaith eto ochr yn ochr â’r gefnogaeth gadarnhaol a ddaw yn eu sgil i natur leol.”

Ers i’r prosiect gychwyn mae’r Tîm Bioamrywiaeth wedi cofnodi 17,716 o gofnodion blodau gwyllt unigol ar draws dolydd y sir drwy gynnal 1,423 o arolygon safle.

Yn ystod tymor 2024 cafodd 297 o rywogaethau gwahanol eu cofnodi a oedd yn golygu fod 5,269 o flodau gwyllt unigol wedi eu cofnodi.

Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant: “Mae ein dolydd yn hanfodol ar gyfer cefnogi natur leol sydd wedi dioddef effeithiau’r Newid yn yr Hinsawdd. Wrth i fwy o flodau gwyllt fel tegeirianau ddychwelyd i safleoedd fe fyddant yn helpu i gynyddu bioamrywiaeth a lliw fel y gall cymunedau eu mwynhau a hefyd cefnogi peillwyr sydd mewn perygl, sy’n helpu i roi bwyd ar ein byrddau, yn well.

“O gofio’r amser maent ei angen i sefydlu, bydd ein holl ddolydd er lles preswylwyr a bywyd gwyllt i’w mwynhau nawr ac, yn bwysicach fyth, ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol sef preswylwyr iau Sir Ddinbych.”