Newyddion
Galw am westeiwyr ar gyfer rhaglen ailsefydlu’r DU yn Sir Ddinbych
Mae'r Cyngor yn galw ar bobl sy’n byw yn y sir i gysylltu gyda Llywodraeth Cymru os ydynt yn gallu cynnig cartref i’r rheiny sy’n ailsefydlu yn y DU o ganlyniad i’r erchyllterau yn Wcráin.
Mae’r Cyngor wedi gweithio’n agos gyda Llywodraeth Cymru i groesawu teuluoedd ac unigolion i Sir Ddinbych ac mae timau o’r Cyngor wedi bod yn gweithio i gynnal gwiriadau mewn eiddo sydd wedi cael eu cyflwyno fel llochesi. Mae timau hefyd yn gweithio i gefnogi anghenion iechyd a lles pobl, yn ogystal â chefnogi teuluoedd i ganfod llefydd mewn ysgolion i’w plant.
Mae Llywodraeth Cymru bellach wedi adnewyddu’r galw am ragor o westeiwyr sy’n gallu cynnig cartref i ddod ymlaen ac mae'r Cyngor yn eu cefnogi i rannu gwybodaeth a chysylltu â chymunedau lleol.
Er mwyn cynnig cartref yng Nghymru i ffoaduriaid o Wcráin, mae’n rhaid i chi:
- fyw neu fod yn berchen ar eiddo preswyl yng Nghymru
- gadarnhau nad ydych wedi eich paru â gwesteion o Wcráin
- allu cynnig ystafell sbâr neu gartref ar wahân am o leiaf 6 mis
- gadarnhau eich bod wedi cael caniatâd i aros yn y DU am o leiaf 6 mis
- allu datgan nad oes gennych gofnod troseddol
Dywedodd y Cynghorydd Rhys Thomas, yr Aelod Cabinet Arweiniol Tai a Chymunedau: “Mae gan Sir Ddinbych hanes hir o letya a chefnogi ffoaduriaid, a dros y pum mlynedd diwethaf, mae’r Cyngor wedi ailsefydlu 25 o deuluoedd, sy’n cynnwys 95 o unigolion, yn bennaf mewn ymateb i’r argyfwng ffoaduriaid yn Syria ac Affganistan.
“Mae’n bleser gennym fedru croesawu teuluoedd ac unigolion sydd wedi cyrraedd Sir Ddinbych o Wcráin dros yr wythnosau diwethaf ac mae’r gwaith hwn yn parhau.
“Mae’r Cyngor yn gweithio i sicrhau bod y gefnogaeth berthnasol ar gael i deuluoedd unwaith y byddant yn cyrraedd Sir Ddinbych, mae hyn yn cynnwys gwaith gan y tîm addysg i brosesu ceisiadau am lefydd mewn ysgolion.
“Yn sgil cyllid y Swyddfa Gartref, rydym mewn sefyllfa dda i ddarparu’r gefnogaeth sydd ei hangen arnom ac mae gennym weithgor i reoli’r rhaglen, yn ogystal â thîm ymroddedig yn gweithio’n uniongyrchol gyda theuluoedd, a chefnogaeth ychwanegol gan bartneriaid yn y trydydd sector a grwpiau gwirfoddol lleol.
“Mae nifer o breswylwyr Sir Ddinbych wedi dod ymlaen i gynnig llety i’r rheiny sydd wedi cael eu gorfodi i adael Wcráin yn sgil y gwrthdaro sy’n mynd rhagddo ac ar ran y Cyngor, hoffwn ddiolch iddynt am eu caredigrwydd.
“Fodd bynnag, mae arnom ni angen i’r unigolion a’r teuluoedd hynny sy’n gallu darparu cartref gysylltu gyda Llywodraeth Cymru.
Os oes gan unrhyw un unrhyw ymholiadau, neu os ydynt yn awyddus i gynnig llety, dylent ymweld â: https://llyw.cymru/cynnig-cartref-yng-nghymru-i-ffoaduriaid-o-wcrain
Gwobr ar gyfer menter ymddygiad gwrthgymdeithasol yng ngerddi tref
Mae prosiect ar y cyd rhwng y Cyngor, Heddlu Gogledd Cymru a Chyfeillion y Gerddi Botaneg i fynd i’r afael ag ymddygiad gwrthgymdeithasol wedi cael ei ganmol mewn seremoni wobrwyo.
Mae tîm Gwasanaethau Stryd y Cyngor wedi bod yn gweithio’n agos gyda Chyfeillion y Gerddi Botaneg a’r Heddlu, yn ogystal â chynghorwyr sir lleol, ysgolion, Gwasanaeth Ieuenctid Sir Ddinbych, y Bartneriaeth Diogelwch Cymunedol a’r Aelod Seneddol a’r Aelod o'r Senedd lleol i fynd i’r afael â’r materion sydd yn achosi pryder yn lleol.
Cafodd y prosiect ei roi ar restr fer gwobrau Plismona Datrys Problemau Heddlu Gogledd Cymru a chyrhaeddodd y rownd derfynol lle enillodd y prosiect yr ail wobr. Derbyniodd y rhai oedd ynghlwm â’r prosiect y wobr mewn digwyddiad diweddar.
Dros y misoedd diwethaf, cafodd problemau gydag ymddygiad gwrthgymdeithasol yn y lleoliad eu hadrodd, yn cynnwys grwpiau o bobl ifanc yn ymgasglu oedd yn fygythiol i bobl eraill, a fandaliaeth oedd yn cynnwys difrod i’r lawnt fowlio.
Cafodd cyfres o fesurau eu cyflwyno ar ôl trafod gyda sefydliadau partner. Roeddynt yn cynnwys mwy o gamerâu CCTV, cau’r giatiau fin nos, gosod ffens o amgylch y lawnt fowlio, mwy o batrolau gan yr heddlu lleol, a gwella golau mewn rhannau o’r parc.
Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant: “Mae’r Ardd Fotaneg yn y Rhyl yn ased i’r gymuned leol ac rydym ni eisiau i bobl ei mwynhau mewn modd diogel.
“Rwy’n falch bod mesurau ychwanegol wedi cael eu rhoi ar waith i geisio lleihau ymddygiad gwrthgymdeithasol gan leiafrif o unigolion. Byddwn yn parhau i fonitro effeithiolrwydd y prosiect.”
Dywedodd y Cynghorydd Rhys Thomas, yr Aelod Cabinet Arweiniol Tai a Chymunedau: “Dyma enghraifft wych o weithio mewn partneriaeth sydd yn bodoli yn y dref ac mae’n dangos sut mae modd dod o hyd i atebion i broblemau pan fydd pobl yn eistedd i lawr a chael trafodaeth.
“Dyma un o nifer o fentrau lle rydym yn gweithio’n agos gyda Heddlu Gogledd Cymru a phartneriaid eraill i wneud y Rhyl yn lle mwy diogel i fyw ynddi, i weithio ynddi ac i ymweld â hi.
Dywedodd Jason Davies, Arolygydd Heddlu Gogledd Cymru dros Arfordir Sir Ddinbych:”Mae gweithio mewn partneriaeth yn hanfodol i ddelio gydag ymddygiad gwrthgymdeithasol. Rydym yn hynod o ddiolchgar am waith y Cyngor a Ffrindiau’r Gerddi Botaneg sydd wedi cyfrannau at nifer yr achosion yn lleihau.
“Byddwn yn parhau i dargedu troseddau o’r fath er mwyn gwarchod ein cymunedau, wrth weithio i sicrhau mai Gogledd Cymru yw’r lle fwyaf diogel ym Mhrydain.
Cyngor yn cael ei anrhydeddu gan y Weinyddiaeth Amddiffyn
Mae'r Cyngor yn falch iawn o fod yn un o’r 12 cyflogwr yng Nghymru sydd ymhlith y 156 o sefydliadau cenedlaethol a anrhydeddwyd â Gwobr Aur Cynllun Cydnabod Cyflogwyr y Weinyddiaeth Amddiffyn am ei gefnogaeth eithriadol i gymuned y Lluoedd Arfog.
Fel yr anrhydedd uchaf bosibl, dyfernir Gwobr Aur y Cynllun Cydnabod Cyflogwyr i rai sy’n cyflogi ac yn cefnogi’r rhai sy’n gwasanaethu yn y Lluoedd Arfog, cyn-filwyr a’u teuluoedd.
Gwahoddir y 12 enillydd o Gymru i gael eu gwobr yn hwyrach yn y flwyddyn mewn digwyddiad arbennig yn Stadiwm y Principality.
Er mwyn ennill gwobr gan y Weinyddiaeth Amddiffyn, rhaid i sefydliadau ddangos eu bod yn darparu 10 diwrnod ychwanegol o wyliau â thâl i filwyr wrth gefn a bod ganddynt bolisïau AD cefnogol yn eu lle i gyn-filwyr, milwyr wrth gefn a phartneriaid y rhai sy’n gwasanaethu yn y Lluoedd Arfog. Rhaid iddynt hefyd eirioli manteision cefnogi’r rhai sydd yn nghymuned y Lluoedd Arfog drwy annog eraill i lofnodi Cyfamod y Lluoedd Arfog a chymryd rhan yn y Cynllun Cydnabod Cyflogwyr.
Dywedodd y Cynghorydd Julie Matthews, Aelod Arweiniol Polisi, Cydraddoldeb a Strategaeth Gorfforaethol yn y Cabinet, ac sydd hefyd yn Gefnogwr y Lluoedd Arfog: “Mae hon wir yn anrhydedd fawr i Sir Ddinbych.
“Rydym wedi gwneud ymrwymiad cadarn yn y Cyngor i gefnogi ein cymunedau lluoedd arfog ac rydym wrth ein boddau bod ein dull o greu amgylchedd cefnogol a chynhwysol ble mae pobl yn teimlo eu bod yn cael eu cefnogi, wedi cael ei gydnabod gan y Weinyddiaeth Amddiffyn.
Rydym wedi llofnodi Cyfamod y Lluoedd Arfog fel datganiad y bydd y Cyngor yn sicrhau bod y rhai sy’n gwasanaethu, neu wedi gwasanaethu yn y Lluoedd Arfog, a’u teuluoedd, yn cael eu trin yn deg. Rydym yn edrych ymlaen at gryfhau a datblygu ein cysylltiadau ag unigolion, cymunedau a sefydliadau’r lluoedd arfog a pharhau i fod yn sefydliad cefnogol a chynhwysol”.
Dechrau ar y gwaith o eangu darpariaeth llety ar gyfer pobol hŷn yn Rhuthun
Mae’r gwaith ar fin dechrau ar brosiect ehangu gwerth £12.2 miliwn i ddiweddaru ac ymestyn Cynllun Tai Gofal Ychwanegol Grŵp Cynefin yn Llys Awelon, Rhuthun.
Mae’r prosiect yn golygu ailddatblygu’r safle er mwyn creu cynllun modern, carbon isel pwrpasol i ddiwallu anghenion pobol hŷn yr ardal.
Mae Cynlluniau Tai Gofal Grŵp Cynefin i gyd yn cynnig annibyniaeth, cymdogaeth a chefnogaeth unigryw o fewn adeilad pwrpasol gyda fflatiau annibynnol ar gyfer y trigolion – pawb â’i ddrws ffrynt ei hun – ac ardaloedd cyffredin fel gerddi, lolfeydd, bwyty a lle trin gwallt. Mae’n cynnig cyfle gwych i bobl hŷn gael budd o ffordd annibynnol o fyw mewn cymuned ddiogel a chartrefol gyda chefnogaeth a gofal pan fyddant angen hynny.
Yn Llys Awelon, Rhuthun, bydd y cynllun 21 o fflatiau presennol yn cynyddu o 35 fflat ychwanegol un a dwy ystafell wely ynghyd â chyfleusterau newydd sbon.
Mae’r prosiect yn bartneriaeth rhwng y Cyngor, Grŵp Cynefin a Llywodraeth Cymru ac yn cael ei gefnogi gan £7.1 miliwn o gyllid Rhaglen Tai Cymdeithasol Llywodraeth Cymru.
Meddai Mel Evans, Cyfarwyddwr Arloesedd a Thwf Grŵp Cynefin: “Rydyn ni yn hynod o falch o allu cyd-weithio mor rhwydd gyda Chyngor Sir Ddinbych a Llywodraeth Cymru i allu cynnig gwasanaeth o’r un safon yn Llys Awelon, Rhuthun, a fydd yn adnodd modern, gwerthfawr i’r ardal.”
Meddai Shan Lloyd Williams, Prif Weithredwr Grŵp Cynefin: “Mae prosiectau o’r fath yn dod a rhinweddau gorau Grŵp Cynefin at ei gilydd – arbenigedd mewn Tai Gofal Ychwanegol a nodweddion canolog bwysig, arloesedd yn ein dulliau adeiladu gan ddefnyddio dulliau a thechnoleg i sicrhau carbon isel neu sero a’n gallu i ddod a phartneriaid at ei gilydd i gyflawni cynlluniau uchelgeisiol ac arloesol er lles ein cymunedau.”
“Yn ogystal ag ymestyn y dewis o ddarpariaeth gofal a lletya i bobl hŷn yn ardal Rhuthun, bydd y cynllun yn helpu adfywio’r safle, gan fuddsoddi arian yn y dref a chymunedau cyfagos.”
Meddai’r Cynghorydd Elen Heaton, Aelod Arweiniol Iechyd a Gofal Cymdeithasol Cyngor Sir Ddinbych: “Rydym yn falch o allu parhau i weithio gyda Grŵp Cynefin ar brosiect mor bwysig a Llys Awelon, Rhuthun i helpu preswylwyr Sir Ddinbych.
“Mae prosiectau fel hyn yn cefnogi ein trigolion i fyw yn annibynnol a darparu tai o safon uchel iddynt sy'n diwallu ystod eang o anghenion.”
Tacsi gwyrdd pellter hir newydd yn mynd yn fyw
Mae cerbyd newydd wedi’i ychwanegu i gynllun tacsi peilot yn Sir Ddinbych.
Yn dilyn adborth a gafwyd trwy gynnal unig beilot y cynllun tacsi gwyrdd heb allyriadau yng Ngogledd Cymru, mae’r Cyngor wedi cyflwyno cerbyd electronig newydd pellter hwy.
Yn ddiweddar, gosododd Llywodraeth Cymru, sy’n ariannu’r cynllun, nod o ddatgarboneiddio’r fflyd tacsis yn gyfan gwbl erbyn 2028.
Mae'r Cyngor yn unol o grŵp bach dethol o awdurdodau Cymru sy’n cymryd rhan.
Ers iddo ddechrau yn y Sir yn ystod yr hydref 2021, mae 59 o yrwyr tacsi wedi gyrru pedwar tacsi Nissan Dynamo E-NV200 sy’n hygyrch i gadeiriau olwyn, i’w defnyddio fel rhan o’r ‘cynllun profi cyn prynu’.
Gall gyrwyr tacsis Hacni trwyddedig brofi cerbyd am ddim am 30 diwrnod, gan gynnwys pwyntiau gwefru trydan am ddim mewn lleoliadau penodol yn y sir, trwydded cerbyd, yswiriant a pholisi torri i lawr.
Hyd yma, mae’r tacsis wedi teithio 56759 o filltiroedd ac wedi gweithredu ar draws Prestatyn, y Rhyl, Bodelwyddan, Llanelwy, Dinbych, Rhuthun a Chorwen.
A nawr, yn dilyn mewnbwn gan yrwyr sy’n defnyddio’r cynllun, bydd Kia EV6 yn ymuno â’r fflyd bresennol.
Gall Kia deithio hyd at 328 o filltiroedd ar un gwefriad ac mae wedi’i ddylunio i ganiatáu i yrwyr tacsi weithio shifft gyfan yn hyderus gan gynnwys teithiau i feysydd awyr heb fod angen gwefru.
Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant: “Dyma un o nifer o brosiectau mae’r Cyngor yn eu rhedeg ar gerbydau trydan a fydd yn helpu i greu amgylchedd mwy iach a lleihau allyriadau carbon ar draws y sir.”
“Rydym wedi cael llawer o adborth cadarnhaol a defnyddiol gan y gyrwyr sydd wedi cymryd rhan yn y cynllun hwn i roi cynnig ar y tacsis heb allyriadau hyn a dysgu am eu buddion. Un o’r meysydd a awgrymwyd oedd edrych ar gyflwyno cerbydau pellter hwy i gynorthwyo â chludiant y tu allan i’r sir ac yn ôl.
“Bydd y cerbyd hwn yn darparu amgylchedd eang, modern a moethus i deithwyr gyda lle cyfforddus, dim sŵn, dirgryniadau nac allyriadau pibellau mwg.
“Mae hefyd yn ein helpu i barhau i gael adborth am ddefnyddio cerbydau heb allyriadau mewn gweithrediadau tacsi o ddydd i ddydd heb gyfaddawdu ar ddarpariaeth gwasanaeth, a dangos yr arbedion o ran tanwydd a’r effaith yn erbyn newid hinsawdd mae cerbydau trydan yn eu cynnig ar hyn o bryd.
“Rydym yn edrych ymlaen at wrando ar brofiadau gyrwyr sy’n defnyddio’r tacsi hwn i’n helpu i barhau i fapio dyfodol y cynllun gwyrdd hwn.”
Bydd y cerbyd ar gael i yrwyr sydd eisoes wedi cymryd rhan yn y cynllun yn unig, heb ddigwyddiadau difrifol ac mae lleoedd wedi’u cyfyngu ar hyn o bryd i 10 x cyfnod llogi 30 diwrnod dros y 12 mis nesaf.
Cartref y fôr-wennol fach yn cadw ei statws Baner Werdd
Mae safle sy’n gartref i gytref adnabyddus o fôr-wenoliaid bach wedi cadw ei statws Baner Werdd.
Mae'r Cyngor wedi croesawu’r newyddion bod Twyni Gronant wedi cadw statws y Faner Werdd ar gyfer 2022/ 23.
Mae’r Faner Werdd a ddyfernir gan Cadwch Gymru’n Daclus yn arwydd i’r cyhoedd bod parc neu fan gwyrdd yn rhywle â’r safonau amgylcheddol gorau posibl, yn cael ei ofalu amdano hyd y safonau uchaf a bod yno gyfleusterau rhagorol ar gyfer ymwelwyr.
Enillodd y twyni’r Faner Werdd fawreddog am y tro cyntaf y llynedd ac mae’n darparu safon ansawdd a fframwaith cenedlaethol ar gyfer mannau gwyrdd.
Y gytref o fôr-wenoliaid bach ar draeth Gronant ger Prestatyn yw’r gytref fridio fwyaf yng Nghymru.
Mae’r traeth yn adnabyddus yn rhyngwladol gan ei fod yn cyfrannu dros 10 y cant o’r holl boblogaeth o fôr-wenoliaid bach sy’n bridio yn y DU a hefyd yn ategu cytrefi eraill.
Dywedodd y Cynghorydd Win Mullen James, Aelod Arweiniol Datblygu a Chynllunio’r Cabinet: “Mae ein Gwasanaeth Cefn Gwlad yn falch tu hwnt bod Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig Twyni Gronant wedi cadw’r Faner Werdd.
“Mae’r twyni’n wych o safbwynt eu cymeriad a’r dirwedd a hefyd oherwydd eu gwerth bioamrywiaeth pwysig. Maen nhw hefyd yn gartref i gytref ffyniannus o fôr-wenoliaid bach diolch i gefnogaeth ein staff a’n gwirfoddolwyr.
“Mae llawer iawn o ymdrech wedi’i wneud i gynnal seilwaith y safle er mwyn i ymwelwyr a phreswylwyr gael mwynhau harddwch naturiol yr ardal ond gan darfu cyn lleied â phosib arni a hoffwn ddiolch i bawb sydd wedi gweithio mor galed i wireddu hyn.”
Bws Fflecsi
Gall cynllun trafnidiaeth Fflecsi a weithredir gan fws trydan gael ei archebu'n bersonol gennych chi i deithio yn Rhuthun a'r cyffiniau, mwy o fanylion yma.
Adroddiad Blynyddol y Cyfarwyddwr Gwasanaethau Cymdeithasol
Mae'r Adroddiad Blynyddol y Cyfarwyddwr Gwasanaethau Cymdeithasol sy'n rhoi crynodeb o'n perfformiad ar gyfer 2021 – 2022 newydd ei gyhoeddi ar ein gwefan.
Mae'r Adroddiad Blynyddol yn cwmpasu oedolion a gwasanaethau plant ac yn tynnu sylw at yr hyn yr ydym wedi ei gyflawni dros y flwyddyn ond mae hefyd yn cwmpasu'r hyn y mae'n rhaid i ni ei wneud yn symud ymlaen.
Wal Fyw wedi’i chodi yn Y Rhyl fel rhan o brosiect Isadeiledd Gwyrdd
Mae wal fyw wedi’i chodi’n ddiweddar ar adeilad Canolbwynt Strategaeth Dinas y Rhyl ar gornel Ffordd Wellington a Stryd Elwy.
Mae'r Cyngor wedi bod yn gweithio gyda Strategaeth Dinas y Rhyl i gael wal fyw ar ochr yr adeilad. Mae’r datblygiad yn cynnwys deuddeg metr sgwâr o blannu fertigol mewn system fodwlar a system ddyfrio sy’n darparu dŵr a bwyd i’r planhigion yn awtomatig. Mae yna hefyd danc o dan y wal fyw sy’n casglu dŵr er mwyn ei ailgylchu.
Mae’r prosiect hwn yn cefnogi rhaglen adfywio ehangach y Cyngor ar gyfer y Rhyl ac wedi’i ariannu drwy raglen Trawsnewid Trefi Llywodraeth Cymru fel rhan o fenter ehangach i lasu canol trefi ac ymrwymiad i wneud yr awdurdod yn garbon sero-net erbyn 2030.
Defnyddir waliau byw yn aml iawn mewn ardaloedd trefol i ddarparu nifer o fuddion, yn cynnwys gwella ansawdd aer, gwella bioamrywiaeth i ddarparu gofod nythu a bwyd i adar a phryfaid a gwella iechyd a lles pobl.
Meddai’r Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant: “Bydd y fenter hon yn dod ag amryw o fuddion iechyd a lles i bobl sy’n byw ac yn ymweld â’r Rhyl, gan ychwanegu gofod gwyrdd deniadol hefyd.
“Mae waliau byw yn darparu’r budd mwyaf i ardaloedd gyda llawer o isadeiledd trefol ac ychydig iawn o ofodau gwyrdd, gan fod y planhigion yn helpu i lanhau’r aer rydym ni’n ei anadlu.
“Diolch i bawb a oedd yn rhan o’r prosiect hwn, mae’n ein rhoi gam yn nes at gyflawni ymrwymiad y Cyngor i fod yn awdurdod carbon net ac i wireddu ein gweledigaeth ehangach ar gyfer y Rhyl.”
Meddai Joanne Bartlett-Jones, Pennaeth Adnoddau Strategaeth Dinas y Rhyl: “Mae’n wych gallu cynnal y wal fyw ar ein hadeilad fel rhan o fenter i lasu canol y dref.
“Rydym ni’n awyddus iawn i chwarae ein rhan i gynyddu bioamrywiaeth yn yr ardal; mae’n edrych yn wych, yn gwella lles unigolion ac yn helpu’r adar a’r pryfaid lleol!”
Mae’r fenter i lasu canol y dref wedi galluogi’r Gwasanaethau Cefn Gwlad i hyrwyddo a chefnogi cyfleoedd i wirfoddoli yng nghanol y dref. Os hoffech chi ddod yn Wirfoddolwr Cefn Gwlad neu’n Gefnogwr Cymunedol, anfonwch e-bost at amy.trower@sirddinbych.gov.uk.
Cynllun Lles Drafft Conwy a Sir Ddinbych - rhwoch eich barn!
Mae Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus (BGC) Conwy a Sir Ddinbych wedi cynhyrchu Cynllun Lles drafft ar gyfer y rhanbarth ac rydym eisiau clywed barn pobl am yr amcan yr ydym wedi’i ddewis a’r ymdriniaeth yr ydym am ei defnyddio.
Bob 5 mlynedd, yn dilyn Asesiad o Les Lleol, mae’n rhaid i’r BGC gytuno ar amcanion lles er budd ei gymunedau a chytuno hefyd ar y camau y mae’n bwriadu eu cymryd i gyflawni’r amcanion hynny.
Mae’r ddogfen yn amlinellu cynnwys Cynllun Lles 2023 - 2028 y BGLl, pan fydd y Bwrdd yn canolbwyntio ar wneud Conwy a Sir Dinbych yn llefydd mwy cyfartal i fyw gyda llai o amddifadedd.
Mae hon yn her arwyddocaol a bydd yn gofyn am adnoddau’r holl bartneriaid i fynd i’r afael â hi. Byddwn yn ymdrechu i roi’r egwyddor datblygiad cynaliadwy a sefydlwyd o dan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 ar waith, gan gyfrannu at yr holl nodau llesiant cenedlaethol.
Dim ond amlinelliad o’n cynllun sydd yn y ddogfen a thrwy’r ymgynghoriad hwn rydym yn gobeithio cael eich barn ar ein cyfeiriad arfaethedig a’r camau yr ydym yn bwriadu eu cymryd fel y gallwn ddefnyddio’r hyn yr ydych yn ei ddweud i lunio’r fersiwn terfynol o’r cynllun y byddwn yn ei gymeradwyo yn y gwanwyn 2023.
Cliciwch ar y logo (chwith) i weld y Cynllun Lles drafft a rhoi sylwadau. Er mwyn gofyn am gopi papur, cysylltwch â ni trwy ein tudalen cysylltu â ni. Neu, gallwch anfon unrhyw sylwadau neu awgrymiadau sy’n ymwneud â’r Asesiad Lles at sgwrsysir@conwy.gov.uk neu ffoniwch 01492 574059.
Y dyddiad cau ar gyfer ein harolwg yw 9 Tachwedd 2022.
Menter yn helpu i sefydlu meicro-ddarparwyr gofal a chefnogaeth newydd yn Sir Ddinbych
Gall trigolion Sir Ddinbych bellach gael mynediad at nifer o feicro-ddarparwyr lleol newydd ar gyfer gofal a chefnogaeth.
Diolch i gefnogaeth partneriaeth rhwng menter gymdeithasol Community Catalysts a'r Cyngor, mae 16 o breswylwyr y Sir bellach yn gweithio i’w hunain yn cynnig gofal a chefnogaeth i bobl hŷn ac anabl yn eu cymunedau lleol.
Mae Community Catalysts yn cynnig cyngor proffesiynol am ddim i’ch helpu i weithio i chi eich hun yn cynnig gofal a chefnogaeth ar draws y sir.
Mae’r meicro-ddarparwyr maent wedi helpu i’w creu hyd yn hyn wedi cefnogi dros 70 o bobl yn Sir Ddinbych i gael y gefnogaeth maent ei angen yn eu cartref eu hunain, pa unai ydi’r cymorth o amgylch y tŷ, yn gwmnïaeth, helpu rhywun i fynd allan neu ddarparu gofal personol.
Gyda 25 meicro-ddarparwr arall yn dod drwy’r rhaglen, bydd mwy o bobl yn Sir Ddinbych yn y dyfodol yn gallu defnyddio’r gwasanaethau yma i’w helpu nhw i fod yn fwy cyfforddus ac yn fwy diogel yn eu cartrefi eu hunain.
Dywedodd Nick Hughes, Catalydd Cymunedol ar gyfer Sir Ddinbych:
"Rydym wedi helpu amrywiaeth o ficro-ddarparwyr sefydledig i gynnwys gofalwyr sy’n byw i fewn, gofal personol, cymorth ymarferol gartref ac amrywiaeth o wasanaethau eraill sydd wedi’u dylunio i helpu pobl i aros yn ddiogel a saff yn eu cartrefi eu hunain.
Rydym ni bob amser yn chwilio am fwy o bobl i sefydlu eu menter meicro-ddarparwr eu hunain. Felly os ydych chi’n credu y gallech chi gynnig cefnogaeth i bobl yn eich cymuned chi, cysylltwch â ni i gael rhagor o wybodaeth.
“Mae hi’n bleser gweithio gyda phobl sy’n angerddol am helpu pobl eraill yn eu cymunedau lleol. Mae hi’n wych gweld pobl yn rhoi eu stamp personol nhw ar y ffordd maent yn cynnig eu gwasanaethau ac i weld y manteision enfawr maent yn ei gael ar fywydau pobl.”
Dywedodd y Cynghorydd Elen Heaton, Aelod Arweiniol Iechyd a Gofal Cymdeithasol: “Rydym yn falch iawn o fod yn gweithio gyda Community Catalysts ar y fenter wych hon er mwyn helpu i droi eu syniadau’n realiti a darparu mwy o gymorth i’r boblogaeth hŷn ac anabl. Dyma gyfle raglen wych sydd yn gallu helpu entrepreneuriaid sy’n gofalu i gefnogi a helpu preswylwyr lleol.”
“Hoffwn ddiolch i’r 16 meicro-ddarparwr am eu hymrwymiad i ofalu ac rwy’n edrych ymlaen at weld y gefnogaeth y bydd y 25 meicro-ddarparwr arall yn ei ddarparu pan fyddant yn gorffen y rhaglen.”
I gael rhagor o wybodaeth am Community Catalysts a sut y gallant eich helpu i fod yn feicro-ddarparwr, ewch i https://bit.ly/3bTwcka
Os hoffech chi weld rhai o’r meicro-ddarparwyr sydd yn gweithio yn Sir Ddinbych, ewch i Gyfeiriadur Small Good Stuff.
Cyrraedd cam mawr ym mhrosiect adfywio y Rhyl wrth i waith ddechrau ar Farchnad y Frenhines
Mae gwaith i drawsnewid safle hanesyddol yn y Rhyl i un y gellir ei fwynhau gan y gymuned leol, ymwelwyr a busnesau wedi dechrau, diolch i'r Cyngor a grant drwy raglen Trawsnewid Trefi Llywodraeth Cymru a Chronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop.
Mae Wynne Construction a leolir ym Modelwyddan wedi’i benodi gan y Cyngor i wneud gwaith dylunio ac adeiladu Marchnad y Frenhines newydd sbon yng ngham cyntaf trawsnewid Adeiladau’r Frenhines ehangach sy’n eistedd ar hyd promenâd y dref.
Mae’r prosiect y cam diweddaraf yng ngweledigaeth adfywio ehangach y Rhyl ac yn gweld y safle yn cael ei drawsnewid i leoliad i’r gymuned fwynhau, gyda’r disgwyl i waith gael ei gwblhau ar Farchnad y Frenhines erbyn yr Haf 2023.
Mae Wynne Construction yn ymgymryd â’r gwaith ar y safle, sy’n cynnwys rhoi toddiant concrid fel sylfaen i’r adeilad.
Bydd y datblygiad yn cynnwys adeiladu neuadd marchnad dan do newydd a lledlawr ar gyfer gwerthwyr dros dro a seddi ychwanegol, yn ogystal â safle masnachol a digwyddiad hyblyg a pharth allanol wedi’i dirlunio.
Fel rhan o’r prosiect, bydd Wynne Construction yn cynnal cymeriad Siambr y Frenhines hanesyddol ar Stryd Sussex, gan gadw manylder y garreg draddodiadol wrth hen fynedfa’r adeilad sy’n dyddio yn ôl i 1902.
Bydd gwaith brics traddodiadol ac arwyddion hefyd yn cael eu gosod i sicrhau bod yr adeilad yn eistedd yn gyfforddus gyda’r ardal leol.
Mae’r prosiect yn cynnwys mesurau cynaliadwy ychwanegol i leihau’r defnydd o ynni a chreu ôl troed carbon isel ar gyfer y datblygiad fel gosod paneli ffotofoltäig ar y to a system gwresogi ac oeri aer cyfan, sy’n rheoleiddio awyr a thymheredd drwy’r adeilad.
Dywedodd Richard Beatson, Rheolwr Dylunio, Wynne Construction: “Mae Marchnad y Frenhines newydd wedi’i dylunio gyda rhyngweithio cymunedol yn rhan flaenllaw ac rydym yn falch fod gwaith wedi dechrau ar y datblygiad modern hwn ar bromenâd hanesyddol y Rhyl.
“Bydd y safle yn ychwanegiad gwych i adfywio ehangach y dref a bydd yn dod â dehongliad ffres i brofiad neuadd y dref. Tra’n cael budd o’r nwyddau a gwasanaethau a gynigir gan werthwyr, mae ymwelwyr yn gallu mwynhau bwyd lleol o ansawdd uchel o amrywiol siopau.
“Fel rhan o’n holl adeiladau, byddwn hefyd yn ystyried gweithio gyda’r gadwyn gyflenwi leol i gynnig cyfleoedd dysgu i brentisiaid a’r sawl sy’n ystyried ymuno â’r diwydiant yn ogystal ag ymgysylltu’n uniongyrchol gyda’r gymuned yn ystod y broses adeiladu.”
Fel rhan o Wynne Construction yn ymgysylltu â’r gymuned, bydd y cwmni yn cynnal dau ddigwyddiad gyda’r gymuned ym Mhafiliwn y Rhyl ddydd Iau, 22 Medi.
Bydd y diwrnod yn cynnwys digwyddiad ‘Cwrdd â’r Prynwr agored i isgontractwyr sydd â diddordeb mewn ymuno â’r gadwyn gyflenwi, yn ogystal â menter gymdeithasol a sefydliadau trydydd sector sy’n ystyried darparu nwyddau a gwasanaethau yn ystod y cam adeiladu.
Bydd ffair swyddi i’r cyhoedd hefyd yn dangos yr hyn fydd yn rhan o’r cynllun yn ogystal ag amlygu’r cyfleoedd gyrfa lleol a gynigir gan y prosiect.
Dywedodd y Cynghorydd Jason McLellan, Arweinydd ac Aelod Arweiniol Twf Economaidd a Mynd i’r Afael â Thlodi: “Rydym yn falch iawn o fod yn gweithio gyda Wynne Construction i gyflawni cam cyntaf Adeiladau’r Frenhines sy’n brosiect catalydd allweddol o fewn rhaglen adfywio ehangach y Cyngor i’r Rhyl.
“Mae’r prosiect eisoes yn darparu cyfleoedd gyrfa i bobl leol gan gynnwys cyfleoedd prentisiaeth, profiad gwaith a lleoliadau drwy brosiect Sir Ddinbych yn Gweithio y Cyngor.”
Ar ôl i Wynne Construction ddatblygu Marchnad y Frenhines, mae’r Cyngor yn parhau i ddatblygu gyda chynlluniau ar gyfer datblygu gweddill safle Adeiladau’r Frenhines ymhellach.
Mae’r cyllid ar gyfer y datblygiad wedi’i ddarparu gan y Cyngor, rhaglen Trawsnewid Trefi Llywodraeth Cymru a Chronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop.
Meddai Lee Waters, Dirprwy Weinidog dros Newid Hinsawdd: “Mae’r trawsnewidiad hwn o Farchnad y Frenhines eiconig y Rhyl yn golygu y gall pobl Sir Ddinbych gefnogi busnesau lleol ar garreg drws a gwneud defnydd da o ofod a groesewir i gynnal digwyddiadau cymunedol.
“Rwy’n falch o weld Cyngor Sir Ddinbych yn gwneud defnydd da o’n cyllid Trawsnewid Trefi ac yn edrych ymlaen at weld y promenâd wedi’i adfywio.”
Mae Wynne Construction wedi’i benodi drwy fframwaith Partneriaeth Adeiladu Gogledd Cymru (PAGC) i adeiladu’r adeilad.
I archebu apwyntiad ar gyfer digwyddiad ‘Cwrdd â’r Prynwr’ gan Wynne Construction, gallwch gysylltu ag Alison Hourihane, rheolwr gwerth cymdeithasol ar alison@wynneconstruction.co.uk.
Am fwy o wybodaeth am Wynne Construction ewch i http://www.wynneconstruction.co.uk/.
Sir Ddinbych yn paratoi i groesawu Arddangosfa Cymru a Brwydr Prydain
Mae arddangosfa yn adrodd stori cyfraniad Cymru i’r frwydr awyr fwyaf a gofnodwyd erioed yn dod i Sir Ddinbych yn ddiweddarach y mis hwn.
Cafodd Arddangosfa Cymru a Brwydr Prydain ei chreu gan Gangen Hanesyddol Awyr yr RAF (Dr Lynsey Shaw), ynghyd â Chomodor y Llu Awyr, Adrian Williams, Swyddog Awyr Cymru, i gofnodi 80 mlynedd ers Brwydr Prydain yn 2020, ond gohiriwyd oherwydd Covid.
Mae’r arddangosfa nawr yn teithio o amgylch Cymru a bydd yn Neuadd y Dref y Rhyl ddydd Gwener, 30 Medi (3pm-6pm); dydd Sadwrn, 1 Hydref (10am-5pm) a dydd Sul, 2 Hydref (10am-4pm). Mae mynediad yn rhad ac am ddim.
Dywedodd y Comodor Awyr, Adrian Williams “Rwyf wrth fy modd, yn dilyn agoriad swyddogol Arddangosfa i nodi 80 mlynedd Brwydr Prydain yng Nghaerdydd, mae’r arddangosfa ar daith o amgylch Cymru a bydd yn derbyn llety gan Sir Ddinbych.
“Mae’r arddangosfa yn adrodd stori fydd yn galluogi pobl Cymru, o bob oed, i ddod a gwybod mwy am beth ddigwyddodd yn yr awyr ac ar y ddaear yn ystod y rhyfel. Yn unigryw, mae’n canolbwyntio ar griw awyr Cymru wnaeth frwydro, gan adrodd eu straeon a’u gwroldeb i gynulleidfa fodern Gymreig.
Dywedodd y Cynghorydd Julie Matthews, Aelod Arweiniol Polisi, Cydraddoldeb a Strategaeth Gorfforaethol y Cabinet, sydd hefyd yn Gefnogwr y Lluoedd Arfog:
“Rydym yn falch iawn o gynnig llety i’r arddangosfa bwysig hon, a grëwyd i gofio’r sawl wnaeth aberthu eu bywydau ac i ddysgu am y rhan wnaeth pobl a chymunedau ar draws Cymru ei chwarae yn y digwyddiad hanesyddol hwn.
“Mae gennym gysylltiadau cryf gyda chymunedau’r Lluoedd Arfog a thraddodiad balch o’u cefnogi drwy ein Cyfamod Lluoedd Arfog. Mae hwn yn ddatganiad y bydd y Cyngor yn sicrhau bod y rhai sy’n gwasanaethu, neu wedi gwasanaethu yn y Lluoedd Arfog, a’u teuluoedd, yn cael eu trin yn deg.
“Mae gallu adlewyrchu hanes Cymru a Brwydr Prydain yn anrhydedd.”
Yn cynnwys cyfres o baneli mawr wedi eu paratoi a nifer o arteffactau, bydd yr arddangosfa yn cynnwys lluniau a naratif i adrodd am y tro cyntaf, sut wnaeth Cymru ymddangos ym Mrwydr Prydain a beth ddigwyddodd yn yr awyr ac ar y ddaear yn ystod y rhyfel.
Newid yn yr hinsawdd a bioamrywiaeth
Mae canolbwynt gwefru cerbydau trydan mwyaf Cymru’n dod i’r Rhyl
Bydd canolbwynt gwefru cerbydau trydan newydd yn cael ei osod yn y Rhyl.
Mae'r gwaith wedi cychwyn i osod canolbwynt gwefru cerbydau trydan ym Maes Parcio Gorllewin Stryd Cinmel, y Rhyl.
Bydd y parc gwefru, y mwyaf o’i faint yng Nghymru a’r ail fwyaf yn y DU, yn gallu gwefru 36 o gerbydau ar unwaith.
Mae’r canolbwynt hwn, a gaiff ei ariannu gan Lywodraeth Cymru, yn dilyn y pwyntiau gwefru llwyddiannus a osodwyd ym maes parcio Rhodfa’r Brenin ym Mhrestatyn.
Wedi’i leoli ar ochr orllewinol y maes parcio, bydd y canolbwynt yn cynnwys cymysgedd o bwyntiau gwefru 7kwh ‘cyflym’ i ddefnyddwyr lleol nad oes ganddynt fynediad at lefydd pario oddi ar y stryd a phwyntiau gwefru 50kw ‘cyflym iawn’ i bobl sy’n dymuno gwefru eu ceir yn sydyn ac i annog rhagor o yrwyr tacsis lleol i ddefnyddio cerbydau trydan gan leihau’r amhariad i’w oriau gweithredol. Bydd yr holl bwyntiau gwefru yn y canolbwynt ar gael i’w defnyddio gan y cyhoedd.
Disgwylir i’r gwaith ar y safle gymryd oddeutu 8 wythnos i’w cwblhau.
Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant: “Rydym yn hynod falch o fedru lansio’r prosiect cyffrous hwn ar gyfer y Rhyl er mwyn cefnogi perchnogion cerbydau trydan lleol. Bydd y pwynt gwefru hwn hefyd yn cefnogi ein gwaith pwysig mewn perthynas â’r newid hinsawdd ac yn fantais sylweddol i aelwydydd cyfagos nad oes ganddynt unman i wefru eu cerbydau oddi ar y ffordd.
“Gobeithiwn y bydd y canolbwynt hwn yn helpu i annog rhagor o ymwelwyr i ddod i’r Rhyl gan fod cyfleusterau ar gael i wefru eu cerbydau ac y bydd hefyd yn ased i gymudwyr sy’n cyrraedd y dref i ddefnyddio’r orsaf drên gyfagos drwy eu galluogi i barcio a gwefru.
“Deallwn y bydd y gwaith gosod yn tarfu rhywfaint ar y maes parcio a diolchwn i bobl am eu cefnogaeth a’u hamynedd wrth i’r canolbwynt gael ei adeiladu. Bydd llefydd ar gael ym Maes Parcio Gorllewin Cinmel ac hefyd mewn meysydd parcio cyfagos yn y dref wrth i’r gwaith gael ei wneud.”
Bydd tri o’r llefydd parcio a’r unedau gwefru wedi’u dyrannu’n benodol ar gyfer defnyddwyr anabl.
Bydd yr unedau gwefru hefyd yn cynnig ystod o opsiynau talu dwyieithog, gan gynnwys cerdyn digyswllt, Ap a Cherdyn RFID.
Bydd gofyn i bobl dalu am le parcio yn y canolbwynt yn ystod y dydd ac ar adegau prysur, fodd bynnag, ni fydd yn rhaid talu am lefydd parcio cerbydau trydan rhwng 5pm a 8am yn yr un modd â gweddill y maes parcio.
Y Cyngor yn derbyn gwobr Llythrennedd Carbon
Mae'r Cyngor wedi derbyn Gwobr Efydd y Sefydliad Llythrennog o ran Carbon yn ffurfiol.
Cyflwynwyd y wobr i’r Cyngor mewn digwyddiad a gynhaliwyd ddydd Iau, 14 Gorffennaf yn Oriel Gelf Whitworth, Manceinion, gan y Prosiect Llythrennedd Carbon.
Datganodd y Cyngor Argyfwng Newid Hinsawdd ac Ecolegol ym mis Gorffennaf 2019 ac ers hynny mae'n ymroddedig i fod yn Gyngor Carbon Net Sero ac Ecolegol Gadarnhaol erbyn 2030, yn ogystal â lleihau allyriadau carbon o’r nwyddau a’r gwasanaethau a brynir.
Bu i’r Cyngor hefyd newid ei Gyfansoddiad ym mis Hydref 2020 a bellach mae’n rhaid i bob penderfyniad a wneir ‘roi ystyriaeth i fynd i’r afael â Newid Hinsawdd ac Ecolegol’.
Aethpwyd â dros 200 o staff a chynghorwyr ar gwrs undydd dwys i wella llythrennedd carbon ar draws y sefydliad a gall pob aelod o staff bellach gael mynediad at becyn E-ddysgu ar-lein newydd sy’n eu cyflwyno i faterion Newid Hinsawdd a sut y gallant wneud gwahaniaeth yn eu swyddi a’u cartrefi bob dydd.
Mae’r Cyngor wedi dod yn un o’r 52 o sefydliadau llythrennog o ran carbon yn y DU ac Iwerddon.
Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant: “Rydym yn falch iawn o dderbyn y wobr hon yn ffurfiol yn dilyn ein hymgyrch barhaus i fod yn garbon niwtral. Mae diogelu a gwella ein hamgylchedd yn brif flaenoriaeth i ni ac rydym wedi ymrwymo’n llwyr i barhau i leihau ein hôl troed carbon a chynyddu bioamrywiaeth ar draws Sir Ddinbych.
“Rydym yn ddiolchgar iawn i’r holl staff sydd wedi ein cefnogi ni i gyflawni’r achrediad hwn gan y bydd yn parhau i’n helpu ni i sicrhau bod ein gwasanaethau i gyd yn deall eu hôl troed carbon a pha gyfraniadau y bydd angen iddynt eu gwneud i’w leihau.”
Gwaith diwedd y tymor yn digwydd ar gyfer prosiect bioamrywiaeth
Bydd gwaith diwedd y tymor yn digwydd ar draws dolydd blodau gwyllt y sir.
O ddechrau mis Awst, bydd torri gwair yn digwydd am yr ail waith y tymor hwn yn safleoedd Prosiect Dolydd Blodau Gwyllt y Sir.
Mae’r tymor eleni yn cynnwys dros 100 o ddolydd blodau gwyllt a reolir, sydd wedi cyfrannu tuag at wella cyfoeth rhywogaeth ar draws Sir Ddinbych. Mae’r rhain yn creu bron i 35 o gaeau pêl-droed o gynefinoedd blodau gwyllt cynhenid.
Eisoes eleni mae’r Cyngor wedi cofnodi Tegeirian Porffor y Gwanwyn, Tegeirian Bera a naw Tegeirian Gwenynog ar y safleoedd lle nad oeddent wedi’u cofnodi o’r blaen.
Mae’r prosiect sy’n rhan o ymgyrch Caru Gwenyn ehangach y Cyngor hefyd mewn lle i gefnogi adferiad gwenyn a peillwyr eraill yn y sir.
Wrth i’r tymor blodeuo ddod i ben, bydd ein staff gwasanaethau stryd yn ymweld â safleoedd ar draws y sir y dorri gwair gydag offer torri gwair arbenigol. Mae’r toriadau’n cael eu tynnu oddi ar safleoedd dolydd er mwyn helpu i leihau cyfoeth y pridd ac i gefnogi tir maeth isel y mae ein blodau gwyllt cynhenid a gwair ei angen i dyfu.
Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant: “Nid ydym yn torri ein safleoedd rhwng Mawrth ac Awst. Mae torri yn hwyrach yn yr haf yn rhoi cyfle i’r blodau hadu a pharhau i wella bioamrywiaeth y dolydd maent yn tyfu ynddynt.
“Mae hyn hefyd yn galluogi i’n tîm Bioamrywiaeth gasglu hadau o safleoedd i fynd yn ôl i blanhigfa’r Cyngor i’w tyfu. Mae’r planhigion rydym yn eu tyfu o hadau yn cael eu defnyddio i hybu bioamrywiaeth safleoedd ar draws Sir Ddinbych.
“Hoffem ddiolch i bawb am eu cefnogaeth ar gyfer y prosiect newid hinsawdd pwysig hwn yn ystod y tymor blodeuo ac edrychwn ymlaen at weld y llwyth cyntaf o blanhigion cynhenid sy’n tyfu yn ein planhigfa yn cael eu cyflwyno i’n safleoedd dros y misoedd nesaf.”
Os hoffech ddysgu mwy am ein Prosiect Dolydd Blodau Gwyllt, dilynwch y ddolen isod.
https://www.denbighshire.gov.uk/cy/iechyd-yr-amgylchedd/newid-hinsawdd-ac-ecolegol/prosiect-dolydd-blodau-gwyllt.aspx
Planhigfa yn cynhyrchu miloedd o blanhigion ar gyfer safleoedd blodau gwyllt
Mae miloedd o blanhigion wedi eu tyfu yn lleol i hybu prosiect bioamrywiaeth y Cyngor.
Mae planhigfa goed tarddiad lleol y Cyngor yn Fferm Green Gates, Llanelwy, wedi cynhyrchu bron i 8,000 o blanhigion yn ystod ei thymor tyfu cyntaf.
Mae’r blanhigfa wedi ei hariannu gan Lywodraeth Cymru, drwy brosiect Partneriaethau Natur lleol Cymru ENRaW a grant Lleoedd Lleol ar gyfer Natur.
Ac yn dilyn datganiad y Cyngor ar Argyfwng Hinsawdd ac Ecolegol yn 2019, mae’r prosiect hwn yn rhan o ymrwymiad parhaus i wella bioamrywiaeth ar draws y sir.
Mae 30 math o blanhigion blodau gwyllt wedi eu tyfu yn y blanhigfa, gan gynnwys tafod y llew gwrychog, melynydd, barf yr arf felen, tafod y bytheiad a pheradl garw.
Bydd y planhigion a dyfwyd yn mynd i ddolydd blodau gwyllt ledled y sir i hybu’r amrywiaeth o flodau yn y safleoedd a chynnal bioamrywiaeth leol.
Disgwylir i’r blanhigfa gynhyrchu dros 1,000 o goed a fydd yn cael eu plannu ar draws safleoedd coetir dethol yn y sir i gefnogi’r amgylchedd lleol.
Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant: “Rydym yn falch iawn gyda chanlyniadau cnwd y flwyddyn gyntaf o flodau gwyllt yn y blanhigfa. Mae ein tîm bioamrywiaeth wrthi’n trefnu i ddosbarthu i’r safleoedd blodau gwyllt ar draws y sir sydd angen cefnogaeth ychwanegol i aeddfedu ac rwy’n edrych ymlaen at weld mwy o liwiau ac amrywiaeth yn ymddangos yn y dolydd y flwyddyn nesaf.
“Rydym hefyd yn hynod o ddiolchgar i’r gwirfoddolwyr gwych sydd wedi ein helpu i gyflawni’r nifer hyn o blanhigion trwy roi eu hamser i helpu yn y blanhigfa.”
“Rydym yn awyddus i barhau ein cyfleoedd i wirfoddoli ar gyfer unrhyw un sydd â diddordeb yn yr amgylchedd lleol, yn dyfwyr planhigion brwd neu’r rhai sydd eisiau dysgu am brosiectau bioamrywiaeth y Cyngor, wrth i ni ddynesu at y tymor plannu tu allan.”
Os hoffech wirfoddoli, cysylltwch a bioamrywiaeth@sirddinbych.gov.uk
Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol
Canllaw Gwyrdd i helpu amgylchedd y dref
Mae canllaw gwyrdd wedi cael ei gyhoeddi i greu syniadau ar gyfer gwella amgylchedd y dref.
Mae Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy (AHNE) wedi cyhoeddi canllaw â darluniau i gyfleoedd ar gyfer mentrau Isadeiledd Gwyrdd yn Llangollen.
Yn dilyn cyhoeddiad AHNE 2021 ‘Adferiad Natur a Thirlun mewn Hinsawdd sy’n Newid’, mae’r canllaw newydd yn edrych ar gyfleoedd i ychwanegu at rwydwaith Isadeiledd Gwyrdd presennol Llangollen i reoli, lleihau ac addasu’r bygythiadau y mae newid hinsawdd yn ei achosi.
Wedi’i ddatblygu mewn ymgynghoriad â’r gymuned leol ac wedi’i arwain gan swyddog arweiniol newid hinsawdd AHNE, mae’r canllaw yn nodi chwe lleoliad poblogaidd yn y dref a sut fyddent yn elwa o ychwanegiadau Isadeiledd Gwyrdd.
Mae pob un lleoliad wedi cysylltu â’i gilydd gan lwybr Isadeiledd Gwyrdd sydd yn goridor gwyrdd heb draffig yn bennaf, a ddylai annog teithio llesol.
Mae’r canllaw yn edrych ar y sefyllfa bresennol yn y dref, yn nodi egwyddorion sylfaenol sydd eu hangen i ddarparu rhwydwaith cyfun o fannau gwyrdd a fydd yn elwa’r ecosystem leol ac yn argymell gwelliannau ar gyfer eu trafod a fyddai’n gwireddu amcanion yr Isadeiledd Gwyrdd.
Mae’r rhain yn cynnwys gwelliannau ecolegol megis plannu coed a dolydd blodau gwyllt a gwella cyfleusterau megis llwybrau a gwella arwyddion a systemau draenio cynaliadwy.
Dywedodd y Cynghorydd Win-Mullen James, Aelod Arweiniol Datblygu a Chynllunio Lleol: “Mae’r cyhoeddiad gwych hwn yn nodi dechrau amcan hirdymor i greu Llangollen mwy cynaliadwy. Ar wahân i’r Cyngor, Cyfoeth Naturiol Cymru a’r AHNE, mae nifer o sefydliadau a busnesau lleol eisoes wedi dangos eu cefnogaeth ar gyfer y canllaw, gan gynnwys y cyngor tref a Chyfeillion y Ddaear Llangollen.
“Mae hefyd yn wych gweld Ysgol Dinas Brân yn rhoi ei chefnogaeth lawn gan fod cyfranogiad y genhedlaeth nesaf yn hanfodol.
“Mae hwn yn gyfle gwych i ysgogi trafodaeth a gweithredu ar isadeiledd gwyrdd ar lefel cymunedol a lefel strategol, ac edrychwn ymlaen at glywed y canlyniadau a ddaw o’r ddogfen hon.”
Mae fersiynau caled o’r canllaw hefyd ar gael o swyddfa AHNE Llangollen ac o swyddfa Parc Gwledig Loggerheads.
“Ailgysylltu”
Er bod y ddwy flynedd ddiwethaf wedi bod yn gyfnod i bobl ailddarganfod cysylltiad â natur, mae’r broses hon o ailgysylltu nawr yn ymestyn i bobl. Ar ôl dwy flynedd o gyfarfodydd ar-lein, mae’r cyfle i gael dal i fyny wyneb yn wyneb yn un yr ydym i gyd yn falch o’i groesawu. Yma yn Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol (AHNE) Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy a Gwasanaeth Cefn Gwlad Sir Ddinbych nid ydym yn eithriad. Diwrnod Dysgu ar Fryniau Prestatyn? Rhowch ein henw i lawr!
Gyda thîm mor amrywiol - o geidwaid cefn gwlad i geidwaid Natur er Budd Iechyd, i swyddogion coed a bioamrywiaeth - mae ein dyddiau prysur yn gallu ei gwneud yn anodd dal i fyny gyda chysylltiadau a phrosiectau sydd ar y gweill. Mae’n bwysig cryfhau’r perthnasoedd gwaith hyn i ni allu gweithio’n effeithiol fel tîm i gyflawni’r gwaith pwysig ar draws AHNE a Sir Ddinbych, gyda manteision ychwanegol hybu morâl.
Sôn am bibellau, un o’r prosiectau i’w ddathlu oedd camau olaf gosod pibell ddŵr ar gyfer anifeiliaid pori ar Fryniau Prestatyn. Safle heriol o’r dechrau, yn hygyrch ar droed yn unig, mae hefyd wedi’i gydnabod fel Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig, am ei laswelltir calchaidd cyfoethog a phocedi o rostir calchfaen. Mae’r rhain o dan fygythiad oherwydd rhywogaethau ymledol ac amlwg ar bocedi serth o’r tir. Roedd agosau at gwblhau’r cam cyntaf o’r gwaith hwn i oresgyn y problemau gyda phori wirioneddol yn rhywbeth i fod yn falch ohono.
Roedd Bryniau Prestatyn yn un o’r safleoedd wedi eu cynnwys yng Nghynllun Rheoli Cynaliadwy a ariannwyd gan Lywodraeth Cymru a’r UE - prosiect Datrysiadau Tirlun ar gyfer Gogledd Ddwyrain Cymru, oedd yn anelu i ddod â 40 safle allweddol ar draws Gogledd Ddwyrain Cymru i drefn pori rheoli cynaliadwy. Mae’r prosiect yn buddsoddi mewn isadeiledd sydd ei angen i wneud y safleoedd yn addas ar gyfer pori, gan gynnwys ffensys, darparu cyflenwad dŵr a rheoli cynefinoedd. Fel rhan o hyn, roedd y bryniau wedi eu rhannu yn 3 rhan pori fel y gellir cyflwyno defaid i’r safle i’n helpu i reoli’r glaswelltir calchfaen bendigedig sy’n bodoli yno. Roedd gosod y bibell ddŵr i ddarparu dŵr i’r defaid yn rhan olaf o’r cam cyntaf hwn.
Roedd ein taith yn mynd â ni ar daith o’r bryn gyda sgyrsiau gan y bobl allweddol oedd wedi gweithio ar y prosiect hwn. Efallai bod y cydbwysedd rhwng y gwaith cynefin, y paratoi ar gyfer cyflwyno’r pori a’r mynediad hamdden wedi bod yn anodd i’w gyflawni ond bydd yn helpu i wireddu potensial llawn cynefinoedd Bryniau Prestatyn. Ar ein siwrnai yn ôl, buom ar wibdaith o amgylch prosiectau eraill sydd ar y gweill yn yr ardal, gan gynnwys gwaith llwybr troed, gwaith pyllau a phrosiect cymunedol i adfer lawnt eu pentref, sydd nid yn unig yn edrych yn wych ond bydd o fudd mawr i beillwyr.
Ffordd berffaith i dreulio diwrnod yn dal i fyny gyda chydweithwyr, dathlu eu cyflawniadau a chael ysbrydoliaeth ar gyfer gwaith yn y dyfodol. Ni allaf aros tan ein diwrnod dysgu staff nesaf!
Prosiect Cymunedau Gwyrdd yn cael dechrau da yn Sir Ddinbych
Mae’r tim Cymunedau Gwyrdd wedi bod yn brysur yn teithio i bob cornel or sir drost y misoedd diwethaf yn archwilio gwahanol brosiectau a chefnogi cymunedu gyda ceisiadau i’r gronfa Cymunedau Gwyrdd. Mae llawer o gyfleoedd cyffrous ar gyfer cymunedau ac unigolion ar draws Sir Ddinbych wedi’i cynnig ac mae saith prosiect wedi bod yn llwyddiannus yn eu ceisiadau ac wedi dechrau gweithio i gyflawni eu cynlluniau.
Mae gan Llanfair Dyffryn Clwyd gynlluniau mawr ar gyfer cae chwarae yr hen ysgol, mae nhw’n bwriadu defnyddio’r cae at nifer o ddibenion a fydd yn rhoi budd ac amwynder i’r gymuned. Tair prif agwedd or prosiect hon yw creu ardal chwarae i blant gan ddefnyddio adnoddau naturiol. Bydd hyn yn cynnwys man chwarae gwyllt a gofod ar gyfer dysgu yn yr awyr agored. Yn ail byddant yn creu gardd heddwch i bobl o bob oedran, ond yn enwedig trigolion hyn. Ac yn olaf, bydd man tyfu cymunedol yn cael ei greu, mi fydd hyn yn galluogi trigolion lleol i fwynhau tyfu llysiau.
Mae ReSource yn fenter gymdeithasol ac amgylcheddol sydd wedi’i leoli ger tref Dinbych, maen’t wedi ymrwymo i gysylltu cymunedau trwy weithgareddau cynaliadwy gyda ffocws penodol ar gynnwys unigolion ag anableddau dysgu. Mae ReSource yn gweithredu o safle Ymddiriedolaeth Cae Dai yn Ninbych ac yn darparu gofod tyfu cymunedol, gwaith coed, gweithdy uwchgylchu a llawer mwy. Dros y misoedd diwethaf maen nhw wedi gwneud drost 300 o oriau gwirfoddol ac yn brysur redeg allan o le. Gyda cymorth gyllid y prosiect Cymunedau Gwyrdd mae ReSource yn dymuno ehangu’r ardaloedd cymunedol i ddau gae cyfagos sydd wedi’u hesgeuluso ers nifer o flynyddoedd a ddod a’r ardaloedd hyn yn ôl yn fyw. Bydd ReSource yn creu safle cymunedol ar gyfer natur a thyfu, bydd hyn yn cynnwys dod a’r berllan gymunedol yn ôl yn fyw, atgyweirio’r pwll natur er mwyn gwella bioamrywiaeth rhywogaethau yn yr ardal a chreu gofod cymunedol i bobl eistedd ac ymlacio yn yr awyr agored ac ym myd natur.
Mae tim Trefi Taclus Llangollen wedi bod yn gweithio’n galed yn cynllunio prosiect ‘St Jon’s wood’, prosiect arall sy’n elwa o’r gronfa Cymunedau Gwyrdd. Bydd y prosiect yn agor mynediad i fan gwyrdd yn agos at ganol tref Llangollen, yn ogystal a gwella edrychiad y fynwent gyfagos. Nid yw’r safle yn agored ar hyn o bryd, ond bydd y tim Trefi Taclus yn creu mynediad i’r coetir, gan greu man tawel i bobl fwynhau bywyd gwyllt a’r cynefin naturiol o’u cwmpas. Bydd rhai coed peryglus yn cael eu torri lawr gan eu bod wedi eu heffeithio gan wywiad onnen, bydd meinciau derw yn cael eu gosod lle gall ymwelwyr orffwys, bydd mannau agored yn cael eu creu i ganiatau gweithgareddau ysgol goedwig a bydd llwybur natur bach yn cael ei greu gyda phaneli dehongli yn tywys pobl o gwmpas, bydd y paneli hefyd yn amlygu pwysigrwydd ecoleg, bioamrywiaeth a byd natur. Mae’r safle yn rhannu ei faes parcio gyda’r fynwent, bydd y prosiect yn gwella’r maes parcio gan ei wneud yn fwy deiniadol tra hefyd yn creu mwy o lefydd parcio.
Er i Neuadd Bentref Llanbedr Dyffryn Clwyd dderbyn statws Carbon Niwtral unarddeg mlynedd yn ôl, roedd pwyllgor y Neuadd bentref yn awyddus i fynd a hi gam ymhellach ac anelu at ddod yn neuadd bentref wyrddaf Cymru, tra hefyd yn ystyried bioamrywiaeth a’r amgylchedd. Gyda chymorth y prosiect Cymunedau Gwyrdd maen’t wedi gallu ychwanegu paneli solar ychwanegol i’r Neuadd, bydd hyn yn lleihau’r angen am danwydd ffosil ac yn lleihau costau rhedeg y Neuadd. Bydd y prosiect hefyd yn newid y goleuadau tu mewn a tu allan, gyda synwyryddion wedi’u gosod ar bob un ohonynt, bydd hyn yn lleihau yr amser y bydd y goleuadau ymlaen, mae’r goleuadau y tu allan hefyd yn cydymffurfio gyda’r prosiect awyr dywyll er mwyn lleihau yr effaith ar fywyd gwyllt yn yr ardal. Yn olaf, bydd y prosiect yn ariannu pwynt gwefru allanol ar gyder beiciau trydanol, er mwyn ceisio lleihau’r defnydd o geir yn lleol, bydd y pwynt gwefru ar gael i drigolion lleol yn ogystal a phobl or tu allan a allai fod yn dymuno ymweld ar Eglwys leol nueu’r dafarn.
Mae Cyngor Tref Rhuddlan wedi bod yn llwyddiannus gyda’u cais i’r gronfa Cymunedau Gwyrdd ac yn barod i ddechrau ar y gwaith dros yr Hydref, mae gan y prosiect yma pump prif rhan, y cyntaf yw gosod pŵer yn y rhandiroedd cymunedol er mwyn caniatau defnyddio offer trydanol, bydd hyn yn lleihau sŵn yn ogystal a lleihau llygredd trwy ddefnyddio ffynhonnell ynni gwyrdd. Yn ail byddant yn gwella’r llwybrau ar y rhandiroedd i ganiatau mynediad mwy diogel at y gwlau tyfu. Yn drydydd bydd dwy ardd wenyn yn cael eu creu, un yn y rhandiroedd ac un arall yng Ngwarchodfa Natur Rhuddlan, bydd hyn yn hybu bioamrywiaeth trwy gyflwyno mwy o beillwyr i’r ardal. Bydd Cyngor Tref Rhuddlan hefyd yn elwa o’r prosiect Cymunedu Gwyrdd drwy blannu clawdd aeron yn y Clwb Bowlio, a fydd yn annog adar a bywyd gwyllt. Yn olaf, bydd y prosiect yn ariannu athro a chynorthwyydd i gael eu hyfforddi mewn Sgiliau Coedwig Lefel 3, bydd hyn yn galluogi i sgiliau coetir a chwricwlwm awyr agored gael eu gyflwyno i holl ddigyblion Ysgol Y Castell.
Mae pwyllgor y Neuadd Goffa yn Llandegla hefyd yn elwa or prosiect Cymunedau Gwyrdd i osod paneli solar er mywyn gynhyrchu ynni gwyrdd i bweru’r Neuadd, bydd cael paneli solar yn lleihau ol troed carbon y Neuadd ac yn darparu cynaliadwyedd parhaus i’r Neuadd fel ased cymunedol er budd y presennol a chenedlaethau’r dyfodol, yn ogystal a’r ysgol gymunedol sy’n defnyddio y Neuadd yn ystod y dydd. Maen’t wedi cyfrifo y byddan nhw trwy greu trydan eu hunnain yn arbed tua £2,500 y flwyddyn. Yn ogystal a gosod paneli solar, meant hefyd yn cynnwys rhywfaint o welliannau amgylcheddol yn eu prosiect, trwy blannu gwrych o amgylch y maes chwarae i annog adar a bywyd gwyllt, bydd y plannu yn weithgaredd addysgiadol gyda plant yr ysgol a gwirfoddolwyr.
Mae yna dal gyfle i gymunedau gysylltu ag unrhyw brosiectau posibl sydd ganddynt, mae swyddogion y prosiect bob amser yn hapus i roi cyngor ar unrhyw brosiectau posibl a byddant yn eich helpu ar hyd y ffordd. Anfonwch e-bost at gwenno.jones@sirddinbych.gov.uk am unrhyw wybodaeth pellach.
Gwasanaethau Cefn Gwlad
Defnyddio pŵer pedlo trydan i fynd i’r afael â gwaith gwarchodfa natur
Mae swyddogion cefn gwlad wedi bod yn beicio, mewn ymgais i fynd i’r afael â newid hinsawdd.
Treialwyd treic E-Cargo ym Mhwll Brickfield, Y Rhyl er mwyn mynd i’r afael ag amserlen waith ddyddiol yr ardal.
Yn hytrach na defnyddio cerbyd wedi’i bweru gan danwyddau ffosil ar y safle i gyflawni tasgau dyddiol, rhoddodd swyddogion allu’r treiciau i’w cefnogi a’u cynorthwyo yn y pen draw i leihau allbwn carbon ar brawf.
Benthycwyd y treic gan Sustrans i’w ddefnyddio gan swyddogion Cefn Gwlad ar draws Gogledd Ddwyrain Cymru, sydd wedi’i gynllunio i leihau allyriadau, lleihau costau gweithredu a helpu i wella ymgysylltiad ag aelodau o’r gymuned tra allan yn gweithio.
Treialwyd y treic ym Mhwll Brickfield, Y Rhyl yn ystod mis Mehefin eleni ac mae hefyd wedi ei roi ar brawf ym Maes Glas, Sir y Fflint, yr Urdd yn Ninbych ac yng Nghastell y Waun.
Defnyddiwyd y treic e-cargo yn y warchodfa natur i wneud gwaith ffensio a galluogi’r ceidwaid i gario offer a chyfarpar rhwng eu safle ym Mhwll Brickfields ac amrywiaeth o safleoedd eraill lle’r oedd angen gwneud gwaith strimio, torri a thocio gwrychoedd er mwyn cynnal a chadw mynediad y cyhoedd.
Dywedodd y Cynghorydd Win-Mullen James, Aelod Arweiniol Datblygu Lleol a Chynllunio: “Rydym yn ymdrechu i leihau ein ôl-troed carbon ac mae treialu’r cerbyd hwn yn cefnogi ein hymgyrch i ddibynnu llai ar gerbydau sy’n defnyddio tanwyddau ffosil.”
“Rydym yn ddiolchgar am gael benthyg y treic E-cargo gan Sustrans. Mwynhaodd y staff Cefn Gwlad ei roi ar brawf. Mae wedi ein helpu i ymgysylltu mwy gyda phobl wrth ddefnyddio’r ardaloedd o gwmpas y warchodfa natur ac mae wedi ein galluogi i amlygu ein gwaith o ran newid hinsawdd.”
Ymweld â’r Môr-wenoliaid
“Profiad arbennig” “Braf bod yma” “Bendigedig”
Os ydych chi erioed wedi bod yn ddigon ffodus i weld un o’r adar môr dymunol, ond swnllyd, yma, byddwch yn ymwybodol o’r mwynhad sydd i’w gael yn eu cwmni. Gyda streipen wen nodweddiadol ar draws eu talcen a phig melyn llachar, maent yn bleser i’w gwylio. Gan ddychwelyd i’r DU ar ddiwedd mis Ebrill, ar ôl teithio o bellteroedd maith - rhai mor bell â Guinea Bissau, bydd llawer yn nythu ar hyd y draethlin o gerrig mân yn yr unig nythfa o fôr-wenoliaid bach Cymru yng Ngronant.
[Môr-wenoliaid Bach. Credyd Llun: Ian Sheppard]
Mae’r traeth graeanog hwn yng Ngronant yn hanfodol i’r aderyn hwn sy'n nythu ar y ddaear, gan ei fod yn angenrheidiol i guddio nyth yn llwyddiannus. Mae digonedd o lymrïaid i’w cael yma hefyd. Mae’r pysgod arian yma i’w gweld yn aml wedi’u dal ym mhig môr-wennol fach. Nid yn unig yw’r llymrïaid hyn yn llawn maeth, maent hefyd yn allweddol i’r arddangosiadau maent yn eu gwneud wrth ganlyn.
Yn fuan wedi i’r wardeiniaid ddechrau ar y safle, gwelwyd y môr-wenoliaid bach cyntaf yn cyrraedd Gronant. Er mawr lawenydd, gwelwyd cip ar ddau un diwrnod, tri y diwrnod canlynol: dŵr yn diferu dros y gored. Erbyn mis Mai, roeddent wedi cyrraedd yn eu cannoedd, roedd y llifddorau wir wedi agor! Roedd yn ddechrau prysur i’r tymor gyda ffens drydanol dros 3km o hyd yn cael ei chodi o amgylch y safle, i greu hafan ddiogel rhag llwynogod a chŵn. Diolch i gymorth gwirfoddolwyr Grŵp Môr-wenoliaid Bach Gogledd Cymri a gwaith caled gan staff Gwasanaethau Cefn Gwlad Sir Ddinbych, nid oedd rhaid disgwyl llawer cyn i ni ddechrau canfod nythod yn cynnwys trysorau gwerthfawr, wedi’u cuddio ymysg y cerrig mân, yn frith o liw; glas, gwyrdd a gwyn.
[Cywion y môr-wenoliaid - tua un diwrnod oed]
Nodwyd yn y cyfrif diweddaraf, a gynhaliwyd ym mis Mehefin, bod gennym dros 200 o nythod - y nifer fwyaf ar record. Mae hyn 22.4% yn uwch na’r uchafswm blaenorol o nythod gyda wyau / cywion a nodwyd yng Ngronant yn 2018. Er mawr lawenydd, gwelwyd y cywion bach cyntaf yr un diwrnod. Mae hwn yn sicr yn arwydd calonogol ond nid yw’n addewid o lwyddiant. Mae sawl llanw uchel o’n blaenau eto, a rhaid i’r wardeiniaid fynd i’r afael â’r gwaith diflino o atal ysglyfaethwyr. Ond buan iawn y daeth y cyfnod bendigedig o barablu am gywion bach i ben pan welwyd cudyll coch yn hedfan â chyw bach yn ei grafangau. I’n cysuro, fe wnaethom atgoffa ein hunain bod ganddyn nhw gywion bach i’w bwydo hefyd. Problem fwy sydd wedi codi’n ddiweddar yw aflonyddwch dynol, gan achosi i lawer o’r môr-wenoliaid bach adael eu nythod, ac yn fwy pryderus fyth, difrod gan gŵn nad yw’n cael ei gadw dan reolaeth agos. Gyda gwyliau’r haf yn nesáu, rydym i gyd yn paratoi ar gyfer yr wythnosau i ddod.
I gydbwyso colledion y nythod i lanw uchel, mae’r wardeiniaid wedi bod yn symud nythod dan fygythiad i fyny’r traeth yn gynyddrannol. Mae nodweddion allweddol y nythod yn cael eu hail-greu mor gywir â phosib, gyda cherrig a chregyn addurnol yn cael eu trosglwyddo’n ofalus. Cedwir llygad craff ar y rhieni i wneud yn siŵr eu bod yn dychwelyd i’w nythod, gan wneud yn siŵr eu bod wedi adleoli’n llwyddiannus. Fel llawer o benderfyniadau a wnaed wrth weithio gyda bywyd gwyllt, mae’n sensitif o ran amser, ac mae llawer o ffactorau i’w hystyried cyn symud nyth. Mae’n rhaid i’r amodau fod yn gywir: dim, neu ychydig iawn, o wynt, tywydd cynnes, llanw isel / canolig, a dim amhariad gan ysglyfaethwyr neu bobl. I rai clystyrau, efallai na fydd hyn yn ddigon i’w harbed, ond gan eu bod yn rhywogaeth hynod wydn, bydd llawer o’r môr-wenoliaid bach yn ceisio nythu eto, gan ddysgu o gamgymeriadau blaenorol a dewis nythu ymhellach i fyny’r traeth yr ail waith. Mae gobaith o hyd.
Daeth cyllid eleni o Gynllun Cymunedau y Dreth Gwarediadau Tirlenwi Llywodraeth Cymru, wedi’i weinyddu gan Gyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru. Mae’r cyllid hwn wedi rhoi cyfle hanfodol i’r prosiect ymgysylltu â grwpiau ysgol lleol gyda’r gobaith o ysbrydoli a chysylltu. Mae’n hanfodol nad ydym yn bychanu effaith y pandemig ar bobl ifanc, mae llawer ohonynt wedi wynebu heriau o ran cael mynediad i’r awyr agored, ac yn ôl Ymddiriedolaeth Nuffield, gwelwyd cynnydd o 81% mewn atgyfeiriadau i wasanaethau iechyd meddwl plant a phobl ifanc o’i gymharu â’r un cyfnod yn 20191. Esboniodd llawer o athrawon mai hwn oedd eu trip cyntaf fel grŵp mewn dros ddwy flynedd, a chlywais yn aml mor dda oedd gweld eu myfyrwyr yn “bod yn blant”.
Yn aml, wrth gerdded i lawr at y traeth ar ôl cwrdd â grwp wrth y bws, byddai’r plant yn llawn cyffro, yn byrlymu â chwestiynau a ffeithiau “Oeddech chi’n gwybod bod môr-wenoliaid yn gallu teithio dros 6000 o filltiroedd mewn blwyddyn?!”, “Oeddech chi’n gwybod bod môr-wenoliaid bach yn pwyso’r un faint â phêl golff?!”, “Oeddech chi’n gwybod bod llwynogod yn gallu neidio dros 6 troedfedd?! Mae hynny’n dalach na chi!” Roeddent wedi gwneud eu gwaith ymchwil! Un gweithgaredd poblogaidd oedd adeiladu nythod, roedd y creadigrwydd a’r dychymyg a ddefnyddiwyd yn anhygoel, roedd yna ddrysfeydd, wedi’u hadeiladu i gadw’r gwencïod allan, cromenni i atal llwynogod rhag dwyn wyau a safleoedd clwydo ffug i ddrysu’r brain. Roedden ni’n chwilotwyr yn archwilio’r traeth, yn dod o hyd i gregyn moch a chrancod glas, helwyr ar helfa drysor yn chwarae cuddio’r ŵy, ac yn benseiri yn dylunio ein nythod ein hun. Ond, yn bwysicaf oll, cawsant gyfle i fod yn blant, yn dysgu a chwarae yn y tywod.
Yn ystod y tymor hwn bydd cannoedd o bobl ifanc yn ymweld â’r traeth, gyda grwpiau o 7 ysgol leol a disgyblion rhwng 6 a 19 oed. Yn anffodus, nid oedd yn bosib cynnal rhai ymweliadau eleni, gyda phwysau ar ysgolion i ganfod cyllid ar gyfer cludiant neu i neilltuo amser oddi wrth baratoadau arholiadau. I gydbwyso hyn, penderfynais fynd â’r traeth atyn nhw, gan ymweld â 3 ysgol i siarad am y prosiect. Mae hygyrchedd yn hanfodol, felly yn lle ymweld â’r traeth, penderfynais fyd â diorama o dwyn tywod i chwarae ag ef ar gyfer y plant 8 oed, a chyflwyniad gwyddonol ar gyfer y myfyrwyr bioleg Safon Uwch. Mae’n hanfodol nad ydym yn eithrio’r rhai hynny nad ydynt yn gallu ymweld, ac ni fyddai hyn yn bosibl heb gyllid gan y Cynllun Cymunedau y Dreth Gwarediadau Tirlenwi.
Wrth siarad gyda llawer o’r plant, roeddwn yn aml yn eu clywed yn dweud eu bod yn teimlo eu bod wedi ymlacio, yn hapus ac wedi cyffroi pan yn ymweld â’r traeth. Roeddwn yn gofyn a oeddent wedi bod o’r blaen, ac er mawr syndod i mi, ychydig iawn ohonynt oedd wedi bod o’r blaen. Roedd yn bwysig pwysleisio pa mor arbennig yw eu traeth, trafod arwyddocâd nythfa’r môr-wenoliaid bach a’r ffyrdd gwahanol i gymryd rhan neu gefnogi’r môr-wenoliaid os oeddent yn dewis gwneud hynny. Roeddwn yn cael fy sicrhau bron bob dydd pan oeddwn yn eu clywed yn erfyn ar eu hathrawon i ddod yn ôl eto. Ysgrifennodd un grŵp ataf i ddweud “ei fod wedi agor eu llygaid i’r prosiect cadwraeth lleol pwysig hwn”. Mae sgyrsiau ystyrlon sy’n meithrin y syniad o stiwardiaeth a’r ymdeimlad o gymuned a phositifrwydd mewn perthynas â’r prosiect hwn, mor werthfawr yn yr oed hanfodol hwn, ar yr adeg hanfodol hon. Mae sawl ysgol eisoes wedi gofyn i gael dod yn ddiweddarach yn y tymor, gan ddangos grym y lle arbennig hwn a sut y gall gysylltu pobl â natur a’u hunain.
[Plant o Ysgol y Llys]
Roedd yr uchafbwyntiau eraill a nodwyd yn gynharach yn y tymor yn cynnwys taith gerdded dywysedig fel rhan o Ŵyl Gerdded Prestatyn, yn ogystal â gweld nythfa’r môr-wenoliaid yn brif ymweliad safle ar gyfer cynhadledd ceidwaid Gogledd Cymru: NEWCOF.
Os oes gennych chi ddiddordeb mewn ymweld â’r safle neu wirfoddoli yno, neu os ydych eisiau gwybod mwy, dilynwch ni @GronantTerns neu anfonwch neges at littleternengagement2022@outlook.com i ddweud helo.
1) Growing problems, in depth: the impact of covid-19 on health care for children and young people in England. www.nuffieldtrust.org.uk/resource/growing-problems-in-detail-covid-19-s-impact-on-health-care-for-children-and-young-people-in-england.