Gwobr Gwirfoddolwyr i Grŵp Celf Sir Ddinbych

Mae grŵp celf wedi cael gwobr arbennig am eu gwaith i wella’r amgylchedd.

Mae Gwobrau Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy wedi cydnabod grŵp celf Llanferres, Peintwyr y Parc Gwledig gyda’u Gwobr Gwirfoddolwyr.

Cyflwynwyd y wobr i’r grŵp gan Gadeirydd Cyd-bwyllgor Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol, y Cynghorydd Tony Thomas ym Mharc Gwledig Loggerheads.

Mae’r grŵp wedi cynorthwyo’r Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol dros nifer o flynyddoedd wrth arddangos eu gwaith ym Mharc Gwledig Loggerheads ers 2005, gyda chanran o werthiant paentiadau yn cael ei roi i elusennau gan gynnwys Ymchwil Canser, Ymchwil Diabetes, Eglwys Llanferres, Help for Heroes, African Water Aid, Cŵn Cymorth a Hosbis Tŷ Gobaith.

Bu i’r grŵp baentio’r piler triongli ar gopa Moel Famau, gan fynd yn groes i’r lliw gwyn plaen traddodiadol y rhan fwyaf o bileri triongli, gan ei drawsnewid yn ddarn o gelf, yn dangos y byd naturiol, gyda bob aelod o’r grŵp yn cynhyrchu silwét o anifail, aderyn neu bryf.

Dros y blynyddoedd mae’r grŵp hefyd wedi cynnal gweithgareddau codi arian yn ystafell gyfarfod Parc Gwledig Loggerheads, a nifer o stondinau yn gwerthu gwaith celf a chrefft, planhigion, llyfrau ac eitemau eraill gan godi mwy na £4,000 i elusennau.

Dywedodd Pat Armstrong, aelod o Beintwyr y Parc Gwledig: “Roedd y grŵp yn falch iawn o gael y wobr hon. Rydym yn ei ystyried yn fraint bod yn rhan o le mor ysbrydoledig sydd ar ein carreg drws.

Dywedodd y Cynghorydd Tony Thomas, Aelod Arweiniol Tai a Chymunedau y Cyngor a chadeirydd Cyd-bwyllgor Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy: “Hoffwn longyfarch Peintwyr y Parc Gwledig ar y wobr hon a diolch iddynt am eu holl waith dros y blynyddoedd yn cefnogi’r Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol yn ogystal â nifer o elusennau.

“Mae Moel Famau a AHNE Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy yn adnodd gwych i breswylwyr ac ymwelwyr gan ddarparu mannau awyr agored gwych ac mae gwaith celf Peintwyr y Parc Gwledig yn helpu i gyfoethogi’r profiad.

“Hoffwn annog cerddwyr ym Moel Famau i edrych ar y piler triongli wrth ymweld â’r copa.”

Cyflwynwyd y wobr i’r grŵp gan Gadeirydd Cyd-bwyllgor Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol, y Cynghorydd Tony Thomas ym Mharc Gwledig Loggerheads.

Cerbydau Trydan

Ym mis Hydref 2021, cafodd tîm AHNE Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy gyfle i roi cynnig ar gerbyd trydan sy’n addas ar gyfer pob math o dir, er mwyn canfod a fyddai'r cerbyd yn addas ar gyfer rhai o'r tasgau y mae tîm y ceidwaid angen eu gwneud o amgylch yr AHNE. Ar hyn o bryd, ar gyfer unrhyw dasg sy'n golygu mynd i rannau anghysbell o'r AHNE, symud cyfarpar neu gasglu sbwriel, mae angen tryc 4x4 diesel i helpu’r ceidwaid i wneud y gwaith. Ond gyda’n dyhead ni i leihau allyriadau carbon a bod yn ddi-garbon net, rydym yn awyddus i archwilio dewisiadau amgen ymarferol.

Mae cerbydau pob pwrpas (UTVs), a elwir hefyd yn gerbydau ‘ochr yn ochr’, yn gerbydau bychain sy’n addas ar gyfer pob math o dir ac sy’n gallu cario dau berson a llwyth bychan o offer, cyfarpar neu adnoddau. Fel arfer, mae gan y cerbydau hyn injan diesel neu betrol, ond yn yr un modd â cherbydau ffordd, mae’r duedd tuag at gerbydau trydan ac allyriadau isel iawn yn cynyddu’n gyflym.

Ymysg manteision UTV trydan dros gerbyd petrol neu ddiesel, mae’n gwneud llai o sŵn, yn achosi llai o lygredd aer wrth ei ddefnyddio, yn amharu llai ar fywyd gwyllt a defnyddwyr yr awyr agored, ac mae posib pweru’r cerbyd gyda 100% o ynni adnewyddadwy, gan leihau cryn dipyn ar yr allyriadau CO² sy’n gysylltiedig â defnyddio cerbydau. Rhai o anfanteision cerbyd trydan yw’r amser y mae’n ei gymryd i’w hailwefru a’r ffaith na ellir ymestyn taith y cerbydau drwy gludo can llawn petrol i ail-lenwi’r tanc, yn ogystal â’r problemau gyda gweithgynhyrchu ac ailgylchu batris.

Er mwyn gallu asesu’n well a fyddai UTV trydan yn ychwanegiad addas i fflyd y ceidwaid, bu i ni ofyn i Clwyd Agri ddod â cherbyd draw i Barc Gwledig Loggerheads i ni gael gweld sut y byddai’n gweithio yn y byd go iawn. Fe aethom ni â'r cerbyd arddangos ar ddwy daith waith nodweddiadol y mae'n rhaid i'n ceidwaid ni ddefnyddio cerbyd 4x4 diesel i'w gwneud ar hyn o bryd. Un o'r rhain oedd taith casglu sbwriel i Dŵr y Jiwbilî ar Moel Famau, a’r llall oedd taith i weld yr anifeiliaid sy’n pori er lles cadwraeth i wirio eu lles a’u clostir drwy’r coetir ar ochrau dwyreiniol Moel Famau.

Polaris Ranger Ev oedd y cerbyd a gawsom ni gan Clwyd Agri i roi cynnig arno, a hwnnw ar fenthyg gan ei berchnogion, sef Brighter Green Engineering. Mae gan y cerbyd fatris asid plwm safonol, er bod posib uwchraddio i gael batri lithiwm-ïon er mwyn lleihau'r pwysau, ymestyn y pellter teithio a gwella’r perfformiad ailwefru.

Gwnaeth gallu ac ystod y cerbyd argraff dda iawn ar ein ceidwaid, gan iddo gwblhau taith i gopa Moel Famau ac yn ôl i’r maes parcio yn hawdd gan ddefnyddio dim ond 10% o’r batri. Hefyd, dangosodd y dull gyrru pedair olwyn dewisol bod y cerbyd yn fwy na chymwys i gwblhau'r daith arw a serth i’r copa gan gario dau o bobl a llwyth o offer.

Rydyn ni bellach wrthi’n canfod cerbydau addas i’w caffael, yn y gobaith y bydd ychwanegu UTV trydan at fflyd cerbydau ein ceidwaid yn golygu y byddwn ni’n dibynnu llai ar ein cerbydau diesel i wneud teithiau byr (dyma pryd maen nhw’n perfformio ar eu gwaethaf o ran allyriadau gronynnol), ac yn y pen draw, yn lleihau ein dibyniaeth ar gerbydau tanwydd ffosil sy’n drwm ar CO².

Gweithio gyda Gwlân

Mae cynaliadwyedd yn bwysig iawn ir Prosiect Pori Datrysiadau Tirlun, trwy weithio mewn partneriaeth a Chronfa Datblygu Cynaliadwy yr Ardal o Harddwch Eithiradol Naturiol Bryniau Clwyd a Dyffryd Ddyfrdwy, mae’r prosiect Gweithio gyda Gwlân wedi cae ei sefydlu er mwyn codi ymwybyddiaeth a chreu cysylltiadau rhwng cynhyrchwyr gwlân a chrefftwyr trwy ddilyn cylchred cnu dafad, or cneifio i wneud wahnaol crefftau gyda gwlân.

Cafodd y prosiect ei rhannu yn ddau ran sef y cneifio ac ochr y crefftau. Y sesiwn gyntaf oedd cyflwyniad i gneifio a chafodd ei gynal gan gneifwraig profiadol, fe ddaeth pump i’r sessiwn. Er mor annodd oedd y cneifio fe lwyddodd pawb i gneifio cwpwl o ddefid yr un gyda un neu ddau yn gneud rhai ychwanegol.

 

Cafodd yr ail ran or prosiect ei redeg gan Gwlangollen, cwmni lleol sy’n gweithio i hyrwyddo sgiliau treftadaeth gwlân. Y sesiwn gyntaf oedd paratoi y gwlân amrwd yn barod i gael ei ddefnyddio, felly roedd rhaid dysgu sut i sgertio y gwlân amrwd, profi ei stwffwl a dysgu sut i’w olchi. Fe adawyd y gwlân i sychu’n naturiol tan y sesiwn nesaf, ble cafodd ei cardio, cafodd y gwrp gynnig ar cardio gyda llaw yn ogystal a rhoi cynnig ar y peiriant cardio.

 

Roedd mwyafrif o aelodau’r grwp yn gynhyrchwyr gwlân ac yn ystod y sesiynau hyn fe ddysgwyd beth sydd angen ei wneud i’r cnu er mwyn ei wneud yn barod i werthu. Rydym yn gobeithio fod y prosiect Gweithio Gyda Gwlân wedi agor cyfleoedd newydd i’r cynhyrchwyr werthu eu cynnyrch. Wedi i’r gwlân gael ei olchi a’i gardio, yna gellir ei werthu i grefftwyr.

Nawr fod y cnu wedi ei gardio, roedd yn barod i’w ddefnyddio, y sesiwn grefftau cyntaf oedd cyflwyniau i nyddu, ble cafodd yr aelodau i gyd roi cynnig ar yr olwyn nyddu i droelli’r gwlân a oedd wedi ei gardio o’r sesiwn flaenorol i greu edafedd. Defnyddwyd yr edafedd yma yn y sesiwn nesaf a gafwyd sef cyflwyniad i wehyddu. Mae dau sesiwn arall wedi ei drefnu i’r grŵp yn y flwydyn newydd ble byddant yn cael rhoi cynnig ar wahanol fathau o ffeltio.

 

Fe ddilynodd mwyafrif o’r grŵp y broses or dechrau i’r diwedd. Rydym yn gobeithio y bydd y prosiect hwn wedi dylanwadu a chodi ymwybyddiaeth o’r posibiliadau ar gyfer eu cynnyrch eu hunanin yn y dyfodol.

Llwyddiant Straeon y Sêr

Cynhaliwyd prynhawn a noswaith fendigedig o adrodd straeon ym Mryniau Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy fel rhan o’n rhaglen Awyr Dywyll.

Bu’r storïwr lleol arobryn Fiona Collins o Garrog a Dani Robertson o Brosiect NOS, Partneriaeth Awyr Dywyll Gogledd Cymru, yn arwain dau sesiwn difyr ac addysgiadol o straeon am y sêr, a daeth mwy na hanner cant o bobl i gymryd rhan yng Nghoed Llangwyfan.

Un o’r hanesion lu a adroddodd Fiona oedd un am y cytser rydyn ni’n ei alw yn yr Efeilliaid.

Roedd y Celtiaid yn gweld cytser yr Efeilliaid (Gemini) nid fel gefeilliaid, ond fel dau frawd, Gwyn a Gwyrthur, yn brwydro am gariad Creuddylad, y ferch brydferthaf - sy’n aml yn cael ei phortreadu yn gwisgo coch. Yn wahanol i’r amser modern lle’r edrychir yn fwy amheus ar ferched sy’n gwisgo coch, roedd coch yn y byd Celtaidd yn cynrychioli  morwyndod a rhinwedd, a dyma’r lliw a wisgai merched ar ddiwrnod eu priodas. Roedd Gwyrthur wedi mopio’n lân am Creuddylad. Fodd bynnag, daeth Gwyn, brawd cenfigennus a chas Gwyrthur, a dwyn Creuddylad oddi arno, a thorrodd Gwyrthur ei galon. Nid oedd Gwyrthur yn fodlon gollwng gafael ar ei gariad, a chyrchodd fyddin i’w dwyn yn ôl. Bu brwydr chwyrn a gwaedlyd. Curodd Gwyn ei frawd ac ailymuno â’i gariad a chymryd y penaethiaid yn gaeth fel dialedd. Dywedir fod y ddau frawd yn dal i ymladd yn y nen am law’r Ferch mewn Coch bob Calan Mai, ac y byddant yn parhau i wneud hynny tan Ddydd y Farn pan fydd yr enillydd yn cael ei chadw iddo’i hun am byth. Cymerwyd eu cystadleuaeth fel cynrychiolaeth o’r gystadleuaeth rhwng haf a'r gaeaf, ac mae thema cariad, colled a brwydr rhwng da a drwg yn dal i fod yn amlwg iawn mewn storïau a hanesion yr amser modern.

Mae cynnal digwyddiadau cyhoeddus yn un o blith nifer o ffyrdd y mae AHNE Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy yn amlygu mor bwysig yw Awyr Dywyll y Nos a’r ymdrechion sy’n cael eu gwneud i’w diogelu. Ddechrau 2022 bydd tîm yr AHNE yn cyflwyno cais i’r Gymdeithas Awyr Dywyll Ryngwladol am gydnabyddiaeth ffurfiol o rinweddau awyr y nos yma. I ddysgu mwy am Awyr Dywyll Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy, ewch i https://www.clwydianrangeanddeevalleyaonb.org.uk/projects/dark-skies/?lang=cy

Gwirfoddoli

Gofynnwch i chi’ch hunan: A ydw i’n mwynhau treulio amser yn yr awyr agored? A hoffwn i gysylltu mwy gyda natur a bod yn fwy egnïol? A ydw i’n chwilio am ffordd i gyfarfod pobl newydd a dysgu sgiliau newydd?

Fel gwirfoddolwr gydag Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy y, gallwch wneud pob un o’r pethau hynny a mwy. Fel y mae’r enw’n ei awgrymu, rydym yn gweithio yma yng ardal hardd Dyffryn Dyfrdwy ac yn gofalu am ystod hyfryd o gynefinoedd a bywyd gwyllt. Mae arnom ni angen eich cymorth chi i gadw ein hafan fel y dylai fod er mwyn i’n rhywogaethau cynhenid fedru goroesi ac er mwyn i’n cymunedau fedru ei fwynhau.

Fel Ceidwaid yn AHNE Dyffryn Dyfrdwy, rydym yn gweithio yn yr awyr agored ym mhob tywydd i reoli cynefinoedd, cynnal arolygon bywyd gwyllt, helpu i reoli ymwelwyr, cynnal ein llwybrau troed a llawer mwy. P’un a fyddai gennych ddiddordeb mewn gwneud ychydig o waith rheoli cynefinoedd ymarferol, dysgu sgiliau traddodiadol megis codi waliau cerrig a plannu gwrychoedd, garddio, gwaith celf a chrefft a chwblhau arolygon bywyd gwyllt amrywiol, neu ymuno â ni am daith gerdded wedi’i thywys, mae gennym rywbeth at ddant pawb.

Felly pam na ddewch chi draw ar ddydd Mawrth, dydd Mercher neu ddydd Iau am ddiwrnod gwych yn yr awyr agored. Byddwn yn darparu hyfforddiant llawn yn ogystal â’r offer angenrheidiol. Y cwbl fydd arnoch chi ei angen yw esgidiau cryf, dillad addas ar gyfer y tywydd, pecyn cinio a brwdfrydedd! Gellir dod o hyd i’n hamserlenni digwyddiadau ar wefan Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy. Os hoffech chi ragor o wybodaeth am ein digwyddiadau, cysylltwch â ni am sgwrs ar 07384248361 neu anfonwch neges at dudalen Facebook Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy. https://www.facebook.com/ClwydDeeAONB

 

Adfer tirwedd a natur mewn hinsawdd sy'n newid

Mae newid yn yr hinsawdd yn digwydd ac mae'n effeithio ar bob un ohonom i raddau llai neu fwy. Boed hynny drwy danau gwyllt sy'n achosi llygredd aer, llifogydd o dywydd eithafol neu glefydau sy'n effeithio ar y planhigion yr ydym yn eu hamgylchynu ein hunain ar gyfer ein mannau byw neu ein mannau hamdden. Yn yr AHNE mae gennym fosaig o dirweddau, cynefinoedd a rhywogaethau, y mae llawer ohonynt yn cael eu hystyried fel y rhinweddau arbennig sy'n rhoi'r dynodiad sydd ganddo i'n tirwedd fel Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol. Felly, mae'r tirweddau hyn nid yn unig yn bwysig i ni fel mannau hardd a phleserus i fyw a gweithio ynddynt, ond maent yn agwedd hanfodol ar fywoliaeth y rhan fwyaf ohonom sy'n byw yng Ngogledd-ddwyrain Cymru.

P'un a yw eich cyflogaeth wedi'i chysylltu'n uniongyrchol â ffermio neu dwristiaeth, neu os nad oes a wnelo hyn ddim â'r sectorau hyn, mae llawer o economi Gogledd-ddwyrain Cymru yn dibynnu ar gefn gwlad. Boed hynny drwy gynhyrchu, dosbarthu a gwerthu bwydydd, neu a yw hynny drwy gefnogi'r nifer fawr o dwristiaid sy'n ymweld â'r ardal bob blwyddyn, mae ein AHNE yn cyfrannu at lawer o'n bywoliaeth.

Felly, o gofio ein bod yn gwybod bod newid yn yr hinsawdd yn digwydd, a'n bod yn gwerthfawrogi tirweddau'r AHNE er mwyn i ni eu mwynhau, eu bioamrywiaeth a'u gwerth naturiol ac am eu gwerth economaidd i'r rhanbarth, sut i reoli'r tirweddau hyn yn well o ystyried effeithiau tebygol newid yn yr hinsawdd?

Yn ein hadroddiad newydd, Tirwedd ac Adferiad Natur mewn Hinsawdd sy'n Newid, gofynnwn yn union hynny. I'w gyhoeddi'n ddiweddarach y mis hwn, mae'r adroddiad yn edrych ar chwe math gwahanol o dirwedd ar draws yr AHNE ac yn nodi'r risgiau mwyaf a achosir iddynt gan newid yn yr hinsawdd, a'r hyn y gallwn ei wneud i liniaru neu reoli'r risgiau hynny. O danau gwyllt a llifogydd i glefydau a sychder, edrychwn ar y risgiau a achosir a'r camau y gallwn eu cymryd yn awr i ffynnu mewn hinsawdd sy'n newid. P'un a ydych yn rheolwr tir, yn gwnselydd, yn ffermwr neu'n aelod o'r gymuned leol, mae'r ddogfen yn nodi'r risgiau mwyaf a achosir i bob math o dirwedd ac amrywiaeth o gamau lliniaru sydd ar gael i ni.

I gael rhagor o wybodaeth neu i ofyn am gopi o'r adroddiad ar gyhoeddi, cysylltwch â'n Swyddog Newid Hinsawdd yn uniongyrchol; tom.johnstone@sirddinbych.gov.uk