Mae aelodau o Gymuned Dinbych sydd wedi ennill gwobrau wedi cynorthwyo i ddatblygu dôl o flodau gwyllt yn lleol.

Yn syth ar ôl ennill gwobr aur tref Cymru yn ei Blodau 2023 a Gwobr Cefnogwr Cymuned ar gyfer gwirfoddolwr y grŵp, Judy Huxley, bu gwirfoddolwyr Dinbych yn ei Blodau yn gweithio gyda thîm Bioamrywiaeth y Cyngor i ychwanegu mwy o liw ac amrywiaeth i gylchfan ATS.

Mae'r tîm yn gweithio gyda gwirfoddolwyr a grwpiau ledled y sir i blannu plygiau blodau mewn naw o ddolydd.

Bydd plannu mwy o blygiau blodau mewn nifer o safleoedd, a gaiff eu tyfu ym mhlanhigfa goed y Cyngor, yn helpu i greu dolydd mwy lliwgar ac amrywiol a chefnogi mwy ar fioamrywiaeth ein natur a’n cymunedau lleol.

Mae blodau gwyllt yn nolydd y sir yn darparu bwyd i’r gwenyn a pheillwyr eraill drwy gydol y flwyddyn, ac mae hyn yn cefnogi ein cadwyn fwyd. Mae diddymu’r cynefin hwn yn lleihau’r gefnogaeth ar gyfer peillwyr byd natur, gan effeithio ar ein cadwyn fwyd gan eu bod yn cefnogi twf y rhan fwyaf o’n ffrwythau a’n llysiau.

Mae gwirfoddolwyr Dinbych yn ei Blodau, sydd wedi ennill gwobr Aur a’r Dref Orau yng Nghymru am y pedwerydd tro’n olynol, wedi cefnogi twf rhywogaethau ar gylchfan ATS ac wedi gosod swp coed a gwesty i drychfilod ar y safle i gefnogi’r trychfilod. Gan weithio gyda’r tîm Bioamrywiaeth, maent wedi cyflwyno buddion ‘peidio â thorri gwair’ i gefnogi twf blodau gwyllt.

Meddai Lyndsey Tasker, Cadeirydd Dinbych yn ei Blodau: “Roedd gwirfoddolwyr Dinbych yn ei Blodau yn falch o ymuno â thîm Bioamrywiaeth Cyngor Sir Ddinbych heddiw i weithio ar y cynllun plannu. Rydym yn llwyr gefnogi cynlluniau fel y rhain i greu ardaloedd o fewn ein tref sy’n ceisio denu amrywiaeth ehangach o drychfilod a bywyd gwyllt.”

Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant: “Mae Dinbych yn ei Blodau eisoes wedi gwneud gwaith gwych ar gylchfan ATS gyda’r hyn y maent wedi’i gyflawni. Rwy’n ddiolchgar iddynt am weithio gyda’n tîm Bioamrywiaeth i gyflawni’r gwelliant hwn a fydd yn gymorth i fynd i’r afael â’r argyfwng natur ac annog mwy o natur yn ôl i’r trefi i breswylwyr ei fwynhau.

Bydd cam newydd o waith mewn ysgol yn parhau i leihau ôl troed carbon y safle.

Mae Tîm Ynni y Cyngor wedi cwblhau cam 2 yn Ysgol Tir Morfa i leihau allyriadau carbon y safle.

Mae’r Cyngor yn gweithio i leihau ôl troed carbon ei adeiladau, sy’n gyfrifol am dros 60 y cant o allyriadau uniongyrchol.

Yn gynnar eleni goruchwyliodd y Tîm Ynni y gwaith o osod dau bwmp gwres o’r awyr yn yr ysgol gan gwmni gwneud boeleri o’r DU, Ideal, sy’n defnyddio tymheredd yr aer a thrydan i greu gwres yn lle boeler nwy.

Mae’r pympiau gwres yn helpu i leihau allyriadau carbon a chostau o gymharu â boeler traddodiadol. Maen nhw’n defnyddio tymheredd yr aer i droi 1 uned o drydan yn dros 3 uned o wres.

Hefyd, gosodwyd dau banel ffotofoltäig a batri i helpu i gynhyrchu’r trydan ar gyfer y pympiau gwres ac i storio unrhyw drydan ‘ychwanegol’ sy’n cael ei gynhyrchu gan y paneli, a fyddai’n cael ei fewnforio fel arall, gan leihau’r biliau ynni a’r allyriadau carbon.

Rwan, mae’r tîm wedi gosod goleuadau LED yn yr ysgol, sydd angen llai o ynni i weithio.

Gosodwyd y goleuadau LED dros wyliau’r haf a bydd yn arbed 6 thunnell fetrig o allyriadau carbon y flwyddyn yn ogystal â lleihau’r costau trydan.

Dywedodd Robert Jones, y Prif Reolwr Ynni: “Mae wedi bod yn wych dod yn ôl i Ysgol Tir Morfa, oedd mor hawdd gweithio â nhw yn ystod gwyliau’r Pasg pan ddaethom i osod y pympiau gwres a’r paneli solar. Drwy ychwanegu’r system goleuadau LED, mae hyn yn mynd i helpu’r ysgol fwy byth i leihau eu hallyriadau carbon a’u defnydd o ynni.”

Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol dros yr Amgylchedd a Thrafnidiaeth: “Mae hyn yn waith gwych gan ein Tîm Ynni i helpu’r ysgol i barhau i leihau eu hallyriadau carbon a chostau ynni drwy osod y system goleuadau LED newydd ochr yn ochr â’r pympiau gwres a phaneli solar a osodwyd yn flaenorol. Mae’r Cyngor mor ddiolchgar fod yr ysgol wedi bod mor gefnogol o’r dechnoleg newydd hon.”

Mae cerbydau mwy gwyrdd wedi cyrraedd Planhigfa Goed y Cyngor er mwyn helpu i wella’r broses o gynhyrchu planhigion a choed.

Mae planhigfa goed tarddiad lleol y Cyngor yn Fferm Green Gates, Llanelwy, a ariannir gan Lywodraeth Cymru drwy brosiect Partneriaethau Natur lleol Cymru ENRaW a grant Lleoedd Lleol ar gyfer Natur, wedi cynhyrchu 13,000 o blanhigion blodau gwyllt ac 11,500 o goed y tymor hwn.

Bydd y planhigion a gynhyrchir yn y blanhigfa’n cael eu plannu yn nolydd blodau gwyllt presennol y sir i roi hwb i’r ystod o rywogaethau ar y safleoedd, ychwanegu amrywiaeth a lliw i wella edrychiad pob safle fel bod y cymunedau lleol yn eu mwynhau, a chynnal a gwella bioamrywiaeth.

Mae’r dolydd blodau gwyllt a’r coetiroedd lle bydd rhai o’r coed a dyfwyd yn mynd yn cynnig buddion i bawb, nid byd natur yn unig. Bydd buddion cymunedol eraill yn cynnwys gwella ansawdd aer, oeri gwres trefol, lles corfforol a meddyliol a meysydd amrywiol o ddiddordeb o ran addysg a chwarae.

Er mwyn helpu i wella’r broses gynhyrchu ar gyfer y tymor nesaf o amgylch y blanhigfa goed a chynnal y dolydd blodau gwyllt amgylchynol, mae Tîm Bioamrywiaeth y Cyngor wedi croesawu cyfarpar newydd i leihau allyriadau carbon ar y safle.

Bydd y llwythwr Avant trydanol yn helpu gyda gwaith ymarferol yn y blanhigfa, gan gynnwys symud stoc o amgylch y safle, cynnal proses gynaliadwy o greu compost ar gyfer y blanhigfa a chynnal ardaloedd a dolydd blodau gwyllt gerllaw.

Mae’r peiriant trydanol nad yw’n allyrru carbon o bibell mwg, yn gallu codi hyd at 900kg gyda ffyrch llwytho a bwced llwytho i helpu i symud eitemau o amgylch y safle a pheiriant torri gwair ar gyfer gwaith cynnal a chadw.

Yn ogystal â hynny, bydd fan Fiat e-Doblo trydanol gydag ystod o 175 milltir yn helpu gyda’r gwaith o gario coed a phlanhigion o’r blanhigfa i safleoedd eraill.

Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol dros yr Amgylchedd a Thrafnidiaeth: “Mae’r tîm yn y blanhigfa a’r gwirfoddolwyr sy’n dod i helpu’n gwneud gwaith gwych yn tyfu’r planhigion a’r coed a fydd yn mynd allan i safleoedd i wella eu hedrychiad a’u teimlad ar gyfer natur a chymunedau lleol.

“Bydd yr ychwanegiadau allyriadau isel hyn yn helpu i ddatblygu’r broses gynhyrchu ar y safle ac yn helpu i leihau allyriadau carbon ar draws y Cyngor.”

Mae gwaith wedi dechrau ar wneud gwelliannau i nifer o ddolydd blodau gwyllt yn Sir Ddinbych.

Mae tîm Bioamrywiaeth y Cyngor wedi dechrau rhaglen o welliannau a phlannu plygiau a gwaith ar draws deg o ddolydd.

Mae’r dolydd yn amrywio o safle i safle ond fel arfer mae ganddyn nhw amrywiaeth o laswellt a blodau gwyllt brodorol. Mae’r rhan fwyaf o’n blodau gwyllt yn rhai brodorol lluosflwydd sy’n golygu byddant yn dychwelyd o flwyddyn i flwyddyn, ac maen nhw’n cefnogi llawer o fywyd gwyllt.

Dechreuodd y gwaith yn Arglawdd Gallt Melyd, Prestatyn, er mwyn cyflwyno mwy o flodau gwyllt ar y safle.

Bydd plannu mwy o blygiau blodau mewn nifer o safleoedd, a gaiff eu tyfu ym mhlanhigfa goed y Cyngor, yn helpu i greu dolydd mwy lliwgar ac amrywiol a chefnogi mwy ar fioamrywiaeth ein natur a’n cymunedau lleol.

Mae adfer a chynnal y dolydd blodau gwyllt hyn yn gam pwysig tuag at helpu i wrthdroi’r dirywiad a chynyddu cyfoeth rhywogaethau lleol ac mae’r Cyngor wedi ymrwymo i fanteisio ar gyfleoedd i ddefnyddio ei feysydd glaswelltir at y diben hwn, lle bo’n briodol.

Mae blodau gwyllt yn nolydd y sir yn darparu bwyd i’r gwenyn a pheillwyr eraill drwy gydol y flwyddyn, ac mae hyn yn cefnogi ein cadwyn fwyd.

Heb y cymorth hwn i bryfed, ni fyddai cymaint o beillwyr natur, a fyddai’n effeithio ar ein cadwyn fwyd gan fod y peillwyr hyn yn cefnogi tyfiant y mwyafrif o’n ffrwythau a’n llysiau.

Gall pridd dolydd blodau gwyllt hefyd atafaelu cymaint o garbon â choetiroedd, gan leihau nwyon tŷ gwydr er mwyn helpu i fynd i’r afael â newid hinsawdd.

Meddai’r Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol dros yr Amgylchedd a Thrafnidiaeth, a Chefnogwr Bioamrywiaeth: “Fe fydd cyfoethogi a gwella’r dolydd gyda mwy o blanhigion, yn enwedig mewn ardaloedd trefol, yn helpu i greu coridorau sydd wedi’u cysylltu’n well i gefnogi natur i fudo a pheillio safleoedd eraill, gan fynd i’r afael â’r argyfwng natur ac annog mwy o natur yn ôl i’n trefi i breswylwyr eu mwynhau.

“Mae’r gwelliannau i’r dolydd yn cynnig buddion i bawb, nid byd natur yn unig. Bydd buddion cymunedol eraill yn cynnwys gwella ansawdd aer, oeri gwres trefol, lles corfforol a meddyliol a meysydd amrywiol o ddiddordeb o ran addysg a chwarae.

“Rydym yn hynod ddiolchgar i’r gwirfoddolwyr a’n staff am helpu i gyflwyno’r planhigion hyn i’r safleoedd dethol, sydd wedi’u tyfu o hadau a dynnwyd o’r blodau presennol ar ein dolydd.

Mae gwelliannau a phlannu plygiau yn digwydd yn:

• Lôn Las, Corwen
• Cylchfan ATS, Dinbych
• Caeau Parc Alafowlia, Dinbych
• Maes Lliwen, Nantglyn
• Parc Bastion Road, Prestatyn
• Arglawdd Gallt Melyd, Prestatyn
• Ffordd Arfordir y Rhyl
• Vincent Close, y Rhyl
• Fern Way, y Rhyl
• Parc Llys Brenig, y Rhyl

Os oes gennych chi ddiddordeb mewn helpu â’r gwaith plannu plygiau blodau gwyllt mewn safle cymunedol, mae nifer o gyfleoedd ar gael i chi gymryd rhan yn y dyfodol. E-bostiwch bioamrywiaeth@sirddinbych.gov.uk am ragor o fanylion.

Mae prosiect bioamrywiaeth i gefnogi blodau gwyllt brodorol yn Sir Ddinbych wedi rhagori ar ganlyniadau’r llynedd.

Cynhyrchodd planhigfa goed tarddiad lleol Cyngor Sir Ddinbych yn Fferm Green Gates, Llanelwy, bron i 8,000 o blanhigion yn ystod ei thymor tyfu cyntaf y llynedd.

Mae’r prosiect wedi’i ariannu gan Lywodraeth Cymru, trwy brosiect Galluogi Adnoddau Naturiol a Lles (ENRaW) Partneriaethau Natur Lleol Cymru a grant Lleoedd Lleol ar gyfer Natur.

Yn 2023, mae nifer y planhigion a dyfwyd wedi rhagori ar y llynedd drwy gyrraedd 13,000 o flodau gwyllt.

Yn eu plith mae llygad llo mawr, y bengaled, clafrllys, y feddyges las, milddail, moron gwyllt, blodyn neidr, gludlys cyffredin, blodyn menyn, meillionen hopysaidd a’r briwydd felen.

Mae llawer o’r blodau gwyllt hyn yn cynnal amrywiaeth o fywyd gwyllt. Er enghraifft, gall y feillionen hopysaidd ddarparu bwyd i 160 o rywogaethau o bryfaid, gan annog llŷg a chornchwiglod i ymweld â’r planhigyn, gan wella gwytnwch natur mewn cymunedau lleol.

Bydd y planhigion sy’n cael eu tyfu yn y blanhigfa yn mynd i ddolydd blodau gwyllt presennol yn y sir. Bydd hyn yn helpu i roi hwb i’r ystod o rywogaethau yn y safleoedd, ychwanegu amrywiaeth a lliw i wella edrychiad pob safle fel bod y cymunedau lleol yn eu mwynhau, a chynnal a gwella bioamrywiaeth.

Mae cael mwy o flodau gwyllt yn y dolydd hefyd yn helpu peillwyr sy’n bwysig i’r gadwyn fwyd dynol.

Mae blodau gwyllt yn y dolydd yn darparu bwyd i’r gwenyn a pheillwyr eraill drwy gydol y flwyddyn. Ar ddiwrnod o haf, gall acer o ddôl â thua tair miliwn o flodau arni gynhyrchu bron i 1kg o siwgr neithdar i gynnal hyd at 100,000 o wenyn.

Heb y cymorth hwn i bryfed, ni fyddai cymaint o beillwyr natur, fyddai’n effeithio ar ein cadwyn fwyd ac mae’n bosibl y byddai’n rhaid i fwyafrif y ffrwythau a llysiau a gynhyrchir gael eu peillio’n artiffisial, fyddai’n ddrud ac yn cymryd amser.

Mae’r blanhigfa hefyd wedi tyfu mwy o goed, o 1,000 y llynedd i 11,500 ar gyfer 2023, yn cynnwys y dderwen goesynnog, derwen ddigoes, castanwydden bêr, bedwen arian, gwernen, llwyfen llydanddail a’r helygen ddeilgron.

Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol dros yr Amgylchedd a Thrafnidiaeth: “Mae llawer o waith caled wedi mynd i gynhyrchu mwy o blanhigion a choed ar gyfer 2023, o gasglu’r hadau y llynedd i’r gofal a’r sylw i helpu’r rhywogaethau dyfu.

“Mae’r gwirfoddolwyr rydym wedi eu cael yn y blanhigfa wedi’n helpu i symud y prosiect yn ei flaen ac rwyf eisiau diolch iddyn nhw a’r tîm bioamrywiaeth am ddarparu cymaint o blanhigion a choed fydd yn helpu i’n gwaith barhau i gefnogi a gwella natur ar draws y sir.”

“Mae’r dolydd fydd yn gartref i’r planhigion hyn i bawb, maent yn cefnogi’r gwaith o greu coridorau cysylltiedig i natur ffynnu ar draws ein hardaloedd trefol. Mae’r prosiect wedi cael cefnogaeth wych gan ein hysgolion, sy’n awyddus i ddilyn a dysgu am sut mae’n helpu nid dim ond natur, ond ein cymunedau hefyd. Bydd y blodau gwyllt a dyfir yn helpu i ychwanegu amrywiaeth a lliw yn ein safleoedd i’r gymuned ei fwynhau, ynghyd â’r peillwyr sydd mewn perygl, sy’n helpu i roi bwyd ar ein byrddau.

“O gofio’r amser mae’n gymryd i’w sefydlu, bydd ein dolydd er lles preswylwyr a’r bywyd gwyllt i’w mwynhau rŵan ac, yn bwysicach ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol sef disgyblion ysgolion Sir Ddinbych.”

Mae atyniad hanesyddol poblogaidd yn Llangollen yn rhoi help llaw i natur yn lleol.

Fe ymunodd tîm Bioamrywiaeth y Cyngor â staff a gwirfoddolwyr ym Mhlas Newydd i greu cynefin naturiol cryfach i beillwyr lleol ei fwynhau.

Caiff cartref a gerddi hanesyddol Y Foneddiges Eleanor Butler a Miss Sarah Ponsonby eu cynnal gan Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy (AHNE).

Cafodd y gwaith o blannu hadblanhigion ei wneud yn ardal y berllan a choetir o dir Plas Newydd yn rhan o statws newydd Cyfeillgar i Wenyn y safle. Y nod yw cefnogi adferiad gwenyn a pheillwyr eraill.

Bydd y blodau gwyllt yn helpu i greu bioamrywiaeth sydd yn fwy lliwgar, amrywiol a chryfach o amgylch y tir er mwyn i natur lleol ac ymwelwyr ei fwynhau.

Byddant hefyd yn darparu bwyd i’r gwenyn a pheillwyr eraill drwy gydol y flwyddyn, ac mae hyn yn cefnogi ein cadwyn fwyd. Mae diddymu’r cynefin hwn yn lleihau’r gefnogaeth ar gyfer peillwyr byd natur, gan effeithio ar ein cadwyn fwyd gan eu bod yn cefnogi twf y rhan fwyaf o’n ffrwythau a’n llysiau.

Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol dros yr Amgylchedd a Thrafnidiaeth, a Chefnogwr Bioamrywiaeth: “Mae Plas Newydd yn lleoliad gwych i ymwelwyr a’r gymuned leol i fwynhau, diolch i’w hanes cyfoethog. Mae hefyd yn lle gwych i natur ffynnu diolch i’r gwaith a wnaed i gynnal y gerddi hardd o amgylch y tŷ.

“Bydd y gwaith o blannu hadblanhigion i gynyddu’r nifer o flodau gwyllt ar y safle wir yn helpu i fynd i’r afael â’r argyfwng natur ac yn annog mwy o natur i mewn i’r ardal leol i breswylwyr eu mwynhau.”

Oes gennych chi ardal Cyfeillgar i Wenyn yn barod yn eich gardd neu ar eich tir, neu hoffech chi greu un? Gall Tîm Bioamrywiaeth y Cyngor gynnig cyngor a chefnogaeth i greu eich ardal Cyfeillgar i Wenyn ac ymgeisio am statws Cyfeillgar i Wenyn. E-bostiwch bioamrywiaeth@sirddinbych.gov.uk i gael mwy o wybodaeth.

Mae mwy o wybodaeth am y Cynllun Gwenyn Gyfeillgar, a sut y gallwch chi gymryd rhan ar gael yn: Partneriaeth Bioamrywiaeth Cymru - Cyfeillgar i Wenyn (biodiversitywales.org.uk)