Mae miloedd o goed sydd wedi’u tyfu’n lleol yn paratoi i roi hwb i fioamrywiaeth Sir Ddinbych.

Mae gan Blanhigfa Goed Tarddiad Lleol Cyngor Sir Ddinbych yn Llanelwy oddeutu 24 math gwahanol o goed yn tyfu ar y safle hwn.

Mae bron i 40,000 o goed yn y blanhigfa ar hyn o bryd sydd ar wahanol gamau twf. Os bydd pob un o’r coed hyn yn llwyddo i dyfu, fe allai hynny arwain at bron i 70 erw o goetir diolch i waith tîm Bioamrywiaeth y Cyngor a gwirfoddolwyr y blanhigfa.

Mae’r prosiect wedi’i ariannu gan Lywodraeth Cymru, trwy brosiect Galluogi Adnoddau Naturiol a Lles (ENRaW) Partneriaethau Natur Lleol Cymru a grant Lleoedd Lleol ar gyfer Natur.

Mae tîm Bioamrywiaeth y Cyngor yn defnyddio dull planhigfa goed i dyfu coed o hadau sydd wedi tarddu o fewn y sir yn y blanhigfa nes byddant yn barod i gael eu plannu ar dir lleol.

Mae’r gwaith yn y blanhigfa i gefnogi tyfiant coed yn cynnwys cymysgedd o gynnal a chefnogi coed craidd megis coed derw a hefyd yn cynnig help llaw ar gyfer cynnal coed prin megis y gerddinen wyllt.

Mae’r coed eraill ar y safle’n cynnwys derwen goesynnog, derwen ddigoes, castanwydden felys, bedwen arian, gwernen, llwyfen lydanddail a helygen grynddail fwyaf.

Bydd rhywfaint o’r coed sy’n barod i’w plannu’n helpu i ffurfio ardal goetir newydd yng Ngwarchodfa Natur Green Gates y mae’r blanhigfa goed yn rhan ohoni.

Mae gwaith y blanhigfa’n rhan o ymrwymiad y Cyngor i fynd i’r afael â’r Argyfwng Hinsawdd ac Ecolegol a ddatganwyd yn 2019, drwy helpu i gynyddu’r gorchudd canopi coed sirol i leihau allyriadau carbon a chefnogi natur leol.

Mae bron i 16,000 o flodau gwyllt hefyd wedi cael eu cynhyrchu o hadau sirol yn y blanhigfa goed a bydd y rhain yn parhau i gefnogi’r dolydd blodau gwyllt presennol yn Sir Ddinbych drwy blannu plygiau.

Mae llawer o’r blodau gwylltion hyn yn cynnal amrywiaeth o fywyd gwyllt. Er enghraifft, gall y feillionen hopysaidd ddarparu bwyd i 160 o rywogaethau o bryfaid, gan annog llŷg a chornchwiglod i ymweld â’r planhigyn, gan wella gwytnwch natur mewn cymunedau lleol.

Unwaith y byddant wedi cael eu plannu, byddant yn ychwanegu mwy o amrywiaeth at ddolydd fel bod cymunedau lleol yn gallu mwynhau a dysgu, a helpu i gynnal a gwella bioamrywiaeth.

Mae cael mwy o flodau gwyllt yn y dolydd hefyd yn helpu peillwyr sy’n bwysig i’r gadwyn fwyd ddynol.

Dywedodd y Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant: “Mae tyfu coed yn cymryd amser a’n tîm Bioamrywiaeth a gwirfoddolwyr y blanhigfa goed sy’n haeddu’r clod am sicrhau fod gennym bellach 24 o rywogaethau coed ar y safle a fydd, yn y pen draw, yn mynd i’r afael ag effaith newid hinsawdd ar breswylwyr a natur leol.

“Mae’n wych meddwl bod gennym erwau o goetir posibl yn y blanhigfa ac mae’r gwaith caled yn parhau i gasglu hadau'r tymor hwn o goetiroedd lleol presennol i helpu i barhau i gynyddu’r niferoedd sydd gennym ar y safle.”

Mae gwaith yn mynd rhagddo i helpu glöyn byw prin i ffynnu yn Sir Ddinbych.

Mae Planhigfa Goed Tarddiad Lleol Cyngor Sir Ddinbych yn Llanelwy yn cynnig help llaw i goeden sydd dan fygythiad ac yn darparu bwyd hanfodol i löyn byw prin.

Mae tîm Bioamrywiaeth y Cyngor wedi casglu hadau gan Lwyfenni Llydanddail sy’n tyfu ym Mharc Gweledig Loggerheads yn ddiweddar i’w tyfu yn y blanhigfa goed. Bydd y rhain yn cael eu plannu yn natblygiad Gwarchodfa Natur Green Gates ger y blanhigfa goed yn y pen draw.

Ariennir y gwaith hwn a phrosiectau eraill ar y safle i ddiogelu rhywogaethau coed a blodau gwyllt lleol gan Lywodraeth Cymru drwy’r grant Lleoedd Lleol ar gyfer Natur fel rhan o waith y Cyngor â’r Bartneriaeth Natur Leol.

Mae Llwyfenni Llydanddail dan fygythiad yn sgil clefyd llwyfen yr Isalmaen, a bu’n rhaid torri nifer o goed yn sgil effaith y clefyd hwn, sydd wedi lleihau twf a lledaeniad coed iau.

Mae’r goeden hon yn blanhigyn bwyd larfaol i’r Brithribin Gwyn, a gofnodwyd yn Loggerheads ychydig o flynyddoedd yn ôl, ond mae bellach yn brin iawn yn y sir.

Mae’r glöyn byw hwn yn ddibynnol ar flagur blodau’r Llwyfenni Llydanddail fel bwyd i oroesi.

Eglurodd Sam Brown, Cynorthwyydd y Blanhigfa Goed: “Mae’r Llwyfenni Llydanddail yr ydym wedi’u plannu yn y blanhigfa wedi tyfu’n dda iawn. Mae eu niferoedd wedi gostwng dros y blynyddoedd yn sgil clefyd llwyfen yr Isalmaen a’r amharodrwydd i ailblannu’r goeden.

“Fodd bynnag, mae’r Llwyfenni Llydanddail yn ffynhonnell fwyd hollbwysig i’r Brithribin Gwyn, a byddai’r glöyn byw’n diflannu hebddynt. Nid yw pobl yn plannu Llwyfenni mwyach gan fod clefyd llwyfen yr Isalmaen yn eu lladd cyn iddynt aeddfedu. Nid oes ar y glöyn byw angen Llwyfenni aeddfed, mae’r coed ifanc yn ddigon hen i ddarparu bwyd ar eu cyfer.

“Gallwn ddefnyddio’r coed yr ydym wedi’u tyfu yma i’w hychwanegu at wrychoedd er mwyn cynnal eu huchder, lleihau effaith clefyd llwyfen yr Isalmaen a’u hannog i flodeuo am flynyddoedd cyn aeddfedu.

“Mae’r goeden hon yn esiampl berffaith o’r pwysigrwydd o geisio gwarchod coed a phlanhigion lleol gan fod bob un ohonynt yn cyfrannu at ddarparu ffynonellau bwyd hanfodol i bryfaid ac anifeiliaid, a’r lleiaf ohonynt sy’n tyfu o amgylch y sir, y mwyaf yw’r risg i’n natur leol.”

Meddai’r Cynghorydd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant, a Chefnogwr Bioamrywiaeth y Cyngor: “Mae ein tîm Bioamrywiaeth yn gweithio’n galed i ddiogelu nifer o rywogaethau sydd bellach yn brin.

“Bydd yr ymdrech wych hon yn helpu’r Brithribin Gwyn i adfer ar draws y sir, yn ogystal â rhoi blas ar natur y gorffennol i’w fwynhau gan genedlaethau’r dyfodol yn yr awyr agored.”

Paratoadau ar y gweill i greu gwarchodfa natur newydd yn Llanelwy.

Mae Pwyllgor Cynllunio Cyngor Sir Ddinbych wedi cytuno caniatâd cynllunio ar gyfer creu gwarchodfa natur o 40 erw yn Green Gates, Lôn Cwttir, Llanelwy.

Mae'r datblygiad hwn yn un cam o’r gwaith ar y tir sydd â’r bwriad, yn y pen draw i dyfu'n warchodfa natur 70 erw.

Cyhoeddwyd Argyfwng Newid Hinsawdd ac Ecolegol gan y Cyngor ym mis Gorffennaf 2019 ac mae datblygiad gwarchodfa natur Llanelwy yn rhan o’r ymateb i warchod ac adfer cynefinoedd natur lleol i gyfrannu at ein nod adfer natur. Bydd y cynnydd mewn gwrychoedd a gorchudd coed hefyd yn cyfrannu at ein nod carbon sero net drwy gynyddu amsugniad carbon.

Mae cynlluniau eisoes wedi eu cytuno ar gyfer datblygu rhan o warchodfa natur 30 erw ar y safle. Mae’r ardal gyfan hefyd yn cynnwys meithrinfa goed o darddiad lleol sefydledig y Cyngor sy’n anelu at gynhyrchu tua 5,000 o goed a 5,000 o flodau gwyllt y flwyddyn i helpu i hybu cynefinoedd natur lleol.

Cytunodd y pwyllgor cynllunio i ddymchwel yr adeiladau presennol a newid defnydd y 40 erw o dir amaethyddol i warchodfa natur newydd.

Bydd creu cynefinoedd yn yr ardal hon yn cynnwys adfer y pyllau presennol, creu pyllau newydd, creu ardal wlyptir gerllaw dau gwrs dŵr bach a chreu ardaloedd coetir a chynefin glaswelltir.

Caiff deunyddiau gwastraff o’r adeiladau sydd wedi’u dymchwel eu defnyddio i greu safle tir llwyd newydd, sy’n Gynefin â Blaenoriaeth ac a fydd yn helpu i gynnal amrywiaeth o fywyd gwyllt prin a phwysig – fel pryfed a blodau gwyllt. Mae’r safle hefyd wedi’i nodi gan Cyfoeth Naturiol Cymru fel Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig posibl ar gyfer madfallod dŵr cribog.

Bydd gwaith hefyd yn gweld adeiladu llwybr caniataol a gwaith peirianyddol i greu man gwylio uwch ynghyd â gwaith cysylltiedig.

Dywedodd Barry Mellor, Aelod Arweiniol yr Amgylchedd a Chludiant, “Mae hwn yn ddarn pwysig yn y gwaith o ddatblygu gwarchodfa natur 70 erw a fydd yn dod yn ased cryf i’r sir wrth gefnogi ein bywyd gwyllt, planhigion a choed lleol, yn ogystal â lles cymunedol, addysg a hamdden.

“Rydym eisoes wedi gweld yr effaith gadarnhaol y mae’r feithrinfa goed, sydd wedi’i lleoli ar y safle hwn, yn ei chael ar warchod a chefnogi natur leol ac adferiad.

“Bydd y datblygiad hwn o’r tir o amgylch y feithrinfa yn adfer cynefinoedd sy’n cynnal bywyd gwyllt prin a phwysig. Mae disodli glaswelltir sy’n brin o rywogaethau yn laswelltiroedd, gwlyptiroedd, coetir a chynefinoedd prysgwydd sy’n gyfoethog mewn rhywogaethau yn gam hanfodol i gyflawni ein nod parhaus o gynyddu bioamrywiaeth a gwella dal a storio carbon.”

Mae’r gwaith yma wedi ei ariannu gan Lywodraeth Cymru drwy’r grant Lleoedd Lleol ar gyfer Natur fel rhan o waith y Cyngor gyda’r Bartneriaeth Natur Lleol. Darparwyd arian ychwanegol hefyd gan Raglen Adfer Hinsawdd a Natur Sir Ddinbych.