Dynodiad bryniau yn siapio atgofion gyrfa ar gyfer cefnogwr awyr agored

Yn haf 1895, derbyniodd dirlun trawiadol oedd yn sefyll yn dalog uwchben Dyffryn Clwyd ddynodiad arbennig iawn.

Dynodwyd Bryniau Clwyd fel Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol (a enwir erbyn hyn yn Tirweddau Cenedlaethol) gan helpu i gadw ei dirwedd amrywiol gyda Thŵr y Jiwbilî enwog yn goron ar ben Moel Famau.

Wedi’i arwain i ddechrau gan dîm bychan ym Mharc Gwledig Loggerheads, mae’r tîm wedi tyfu i addasu i reoli Dyffryn Dyfrdwy hefyd yn 2011 yn y dynodiad.

Ar noswyl pen-blwydd AHNE Bryniau Clwyd yn 40, rydym yn siarad â Swyddog Arweiniol Tirweddau Cenedlaethol Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy, Howard Sutcliffe a oedd yn rhan o’r tîm gwreiddiol oedd â’r dasg o symud y dynodiad pwysig ymlaen.

Wedi’i eni a’i fagu yn Blackpool, dechreuodd siwrnai Howard tuag at ddarparu help llaw i gefn gwlad, diolch i ddewisiadau bywyd ei chwaer.

Eglurodd: “Roedd gan fy mam a fy nhad siopau ar lan y môr yn Blackpool, yn gwerthu popeth o hetiau Kiss Me Quick i gardiau post. Roedd fy nhad hefyd yn werthwr llyfrau cyfanwerthol ac roedd gennym siop bapur ar Bier y Gogledd.

“Y peth mwyaf a ddigwyddodd i ni oedd fy chwaer yn priodi ffarmwr yn Swydd Gaerloyw, ac roeddwn yn treulio mwyafrif o fy ngwyliau haf a’r Pasg yno. Ysgogodd fy niddordeb mewn cefn gwlad, dyna lle ddechreuais ddysgu.

Bu bron i Howard fynd i goleg amaethyddol yn dilyn ei amser ar y fferm, ond penderfynodd funud olaf i ddewis Gradd mewn Daearyddiaeth a Hanes.

“O fewn hynny roedd cwrs Bioamrywiaeth a oedd yn ddiddorol ar y pryd. Fe gyflawnom lawer o astudiaethau yn y Gogledd Orllewin, rwyf bob amser wedi mwynhau Ardal y Llynnoedd, Forest of Bowland ac Arnside a Silverdale yw’r ardaloedd y buaswn yn crwydro gyda Mam a Dad.”

Ar ôl cwblhau swyddi tymhorol gyda Pharc Cenedlaethol Ardal y Llynnoedd, cyfnod fel archwilydd prif bibellau nwy, dechreuodd Howard dynnu tuag at Fryniau Clwyd ar ôl gweithio gyda Chyngor Swydd Gaer yng Nghoedwig Delemere.

Eglurodd: Fe ddois ar draws (i Loggerheads) i fod yn Warden AHNE ar y pryd, rydym yn eu galw yn geidwaid erbyn hyn, roedd hynny’n ôl ym 1986.

“Bryd hynny roedd yn golygu chwilio am brosiectau ac roedd bob amser yn cael ei gefnogi gan Gyfoeth Naturiol Cymru. Roedd gennym Loggerheads a Moel Famau a oedd yn safle eang o 2,500 erw, ond y prif brosiectau yn y dyddiau cynnar hynny oedd cymunedau a hefyd gosod arwyddion Llwybr Cenedlaethol Clawdd Offa.

“O hynny, fe edrychom ar hawliau tramwy o Loggerheads a Moel Famau, gan geisio gweithio ar hamdden a mynediad gan mai dyna oedd canolbwynt y Llywodraethau ar y pryd er mwyn cael pobl i fynd allan.

Fel twf cyson byd natur, fe dyfodd rôl y warden hefyd wrth i’r dynodiad agor mwy o gyfleoedd iddo ddatblygu ei yrfa.

Dywedodd Howard: “Yn y dyddiau cynnar roeddwn yn berson ymarferol, yn mynd allan i weithio gyda’r gwirfoddolwyr a’r perchnogion tir. Roeddent bob amser yn dda. Rwyf yn dal i weld rhai o’r ffermwyr a’r gwirfoddolwyr yr oeddwn yn gweithio â nhw yn y dyddiau cynnar hynny, ac mae perthynas yn parhau, sydd yn wych.

“I ddechrau, nid oeddwn eisiau gweithio fy hun i fyny, roeddwn yn mwynhau’r pethau ymarferol a mynd allan, roeddwn yn gwerthfawrogi fy Land Rover, offer a threlars a gwneud pethau felly drwy’r dydd.

“Ond gyda’r byd yn newid roedd contractwyr yn dod i mewn, rydym wedi bod yn lwcus iawn yn y gwasanaethau cefn gwlad, rydym bob amser yn gwybod bod grantiau yn dod i mewn, felly mae incwm ychwanegol wedi bod yn dod i mewn o gyrff allanol amrywiol er mwyn helpu gyda’r gwaith angenrheidiol, gan fy ngalluogi i gymryd cyfleoedd eraill a oedd yn codi yn y sefydliad.”

Mae cefnogi Cynghorau Cymuned gyda mannau gwyrdd, helpu i gaffael mwy o dir i dyfu natur leol, creu teithiau cerdded cylchol i enwi ond y rhai, wedi helpu Howard i gael amrywiaeth yn ei yrfa.

“Mae cael y portffolio tir yn rhoi’r gallu i chi weithredu, os ydych yn berchen ar y tir, mae’n newid popeth,” eglurodd.

“Rwy’n meddwl bod y Ddeddf Cefn Gwlad a Hawliau Tramwy, sydd wedi creu mynediad agored i amryw o leoliadau, gallwch bellach gerdded i fannau penodol gyda’r rhyddid yn gwybod nad ydych yn tresmasu.”

I’r bobl ifanc sydd yn hoff o gefn gwlad ac efallai’n ystyried dilyn llwybr y ceidwaid dros y blynyddoedd ar hyd Bryniau Clwyd, mae Howard yn cynnig y cyngor hwn.

“Mae’n gyngor syml iawn, arhoswch mewn addysg cyhyd â phosibl. Fe arhosais i nes i mi gael fy ngradd, ac fe wnaeth y radd fy helpu i chwilio am bethau eraill. Rydw i’n meddwl fod addysg yn allweddol i bopeth, gallwch gael angerdd a diddordebau tu allan a gwylio adar neu gerdded, ond mae cael gradd yn rhywbeth cadarnhaol iawn.

“Mae nifer o bethau eraill amrywiol ar y cyd, gallwch fod yn aelod o Uned Cadetiaid y Fyddin, neu Sgowtiaid neu Archwiliwr.  Mae’r holl bethau hynny’n ychwanegu, ac yn ddefnyddiol iawn i ddangos eich bod yn unigolyn sydd eisiau cyflawni pethau, ac i ryw raddau, yn caru’r awyr agored hefyd.”

Gan gofio’r blynyddoedd gyda Bryniau Clwyd yn ei olwg, meddai Howard: “Mae uchafbwyntiau amrywiol, gallaf gofio ar ôl y cyfweliad a cherdded i lawr y llwybr yn Loggerheads. Rwy’n cofio cerdded i lawr ger yr afon a meddwl, waw pe bawn i’n gallu rheoli hwn, byddai hynny’n anhygoel.

“Yn y pen draw, mae’n dirwedd sy’n amrywiol iawn, ac rydych yn tyfu i’w garu a dweud y gwir.”